درمان فوبیا | روش های علمی درمان فوبی
روش‌های درمان فوبیا یکی از قدیمی‌ترین موضوعاتی ست که در روانشناسی مطرح شده است. فوبیا به معنای یک ترس بیمارگونه و غیرمنطقی از یک موضوع می‌باشد. موضوع ترس میتواند هر چیزی باشد و از حیوانات گرفته تا ارتفاع و یا رانندگی را شامل شود. آنچه باعث دریافت تشخیص ابتلا به بیماری فوبیا می‌شود عدم تناسب میان شدت ترس فرد با واقعیت بیرونی است.
اگرچه فوبی ها یکی از انواع اختلالات روانی هستند که در طی این سال‌ها به‌خوبی شناخته شده و پژوهش‌های بسیاری نیز روی آنها صورت گرفته است بااین‌حال مکاتب درمانی مختلف در روانشناسی، راجع به دلایل ایجاد و نحوه درمان فوبیا با یکدیگر اختلاف دارند. ما در این مطلب راه‌های مختلف درمان فوبیا و مزایا و معایب هریک از آنها را بررسی خواهیم کرد.
برای دریافت مشاوره در زمینه درمان فوبیا می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
فوبیا چیست؟
فوبیا یا ترس مرضی نام یک اختلال روانی است که باعث می‌شود فرد نسبت به یک موضوع مشخص ترسی غیرمنطقی را تجربه کند. اگرچه بیمار از غیرمنطقی بودن ترس خود آگاه است بااین‌حال در شرایط مواجهه با موضوع ترس معمولاً نمی‌تواند خود را کنترل کند و از روبه‌رویی با پدیده‌ای که از آن می‌ترسد بهشدت اجتناب میکند. موضوع ترس فرد میتواند هر چیزی باشد.
شایع‌ترین انواع فوبیها معمولاً فوبی حیوانات، ارتفاع، خون و جراحت و یا ترس از قرار گرفتن در مکان‌های بسته هستند. بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته ترسهای مرضی یا فوبیا یکی از اختلالات شایع است که در هر سنی احتمال بروز آن وجود دارد. از طرفی درمان فوبیا نیز برای هریک از آنها متفاوت است. برای مشاهده لیست انواع فوبیا کلیک کنید. به‌طورکلی می‌توان نشانه‌های ابتلا به فوبیا را در موارد زیر خلاصه کرد.
- فرد برای مدت حداقل 6 ماه از یک موضوع مشخص (حیوان، ارتفاع، رانندگی، خون و جراحت و…) می‌ترسد.
- فرد بهشدت از مواجهه با موضوع ترس اجتناب میکند و در صورت مواجهه نشانه‌های اضطراب مانند تپش قلب، تنگی نفس، لرزش یا حتی غش کردن را نشان خواهد داد.
- اگرچه فرد به غیرمنطقی بودن موضوع ترس خود اذعان دارد بااین‌حال نمی‌تواند با ترس خود مبارزه کند.
- به این نکته توجه داشته باشید که ترسهای فوبیک در کودکان ممکن است به دلیل ناتوانی آنها در تشخیص و بیان احساساتشان، به‌صورت بیقراری و تغییرات خلقی یا هر نشانه غیرمعمول رفتاری دیگر در مواجهه با موضوع ترس خود را نشان بدهد.
چرا باید برای درمان فوبیا اقدام کنیم؟
درمان فوبیا ضروری است زیرا ترسهای شدید و غیرمنطقی میتوانند کیفیت زندگی فرد را بهشدت کاهش دهند، باعث انزوای اجتماعی شوند و در عملکرد روزمره اختلال ایجاد کنند. اگر فوبیا درمان نشود، ممکن است به مرور زمان تشدید شده و به اختلالات اضطرابی جدیتر تبدیل شود، همچنین میتواند بر سلامت روان، روابط بینفردی و حتی فرصتهای شغلی تأثیر منفی بگذارد. درمان بهموقع فوبیا به فرد کمک میکند تا با ترسهای خود مقابله کند، اعتمادبه نفسش را افزایش دهد و زندگی طبیعی‌تری داشته باشد.
برای کسب اطلاع درباره ضرورت درمان اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
درمان فوبیا به روش درمان‌های رفتاری
شیوه‌های متفاوتی از درمان برای افراد مبتلا به ترسهای مرضی وجود دارد که هریک از آنها میتوانند با توجه به وضعیت و شرایط مشخصی مفید باشند. ما در ادامه به انواع روش‌های درمان فوبیا اشاره خواهیم کرد اما در این قسمت درمان‌های رفتاری بیماری فوبیا را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
تکنیک‌های رفتاری در درمان فوبیا کارآمدترین و پراستفاده‌ترین روش هستند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته اکثریت درمان‌هایی که از روش‌های رفتاری برای درمان فوبیا استفاده می‌کنند موفق بوده و حتی نتیجه آن برای طولانی‌مدت و بدون بازگشت نشانه‌ها در فرد باقی خواهد ماند.
باور زیربنایی در روش‌های درمان رفتاری فوبی این است که فرد مبتلا معمولاً به دنبال یک تجربه تلخ مانند تصادف رانندگی و یا حمله حیوانات دچار ترس می‌شود. آنها معمولاً در سایر موارد مواجهه با موضوع ترس به‌سرعت از آن اجتناب می‌کنند و به همین خاطر فرصت تجربه این مسئله که الزاماً قرار نیست بازهم اتفاق تلخی رخ دهد را از دست خواهند داد.
درنتیجه هدف اصلی تمامی روش‌های رفتاری این است که بیمار را با موضوع ترسش مواجه کنند تا او به این باور برسد که دلیلی برای ترس و انتظار بروز یک واقعه هولناک وجود ندارد. در ادامه اصلی‌ترین روش‌های رفتاری برای درمان فوبیا را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
برای آشنایی با تاریخچه رفتار درمانی دیالکتیکی کلیک کنید.
✔️حساسیت‌زدایی منظم
در این روش درمان فوبیا ابتدا به فرد آموزش داده می‌شود تا از طریق تمریناتی مثل ریلکسیشن یا آرام‌سازی توانایی کنترل اضطراب را پیدا کند. سپس درمانگر و بیمار با کمک هم فهرستی از موقعیت‌های ترسناک را تهیه می‌کنند. برای مثال فردی که از مار می‌ترسد احتمالاً کمترین میزان ترس را در شرایطی تجربه میکند که نام این حیوان را می‌شنود و بیشترین میزان ترس نیز مربوط به تماس پوستی خواهد بود.
سپس درمانگر از اولین مورد فهرست محرک‌ها را به بیمار ارائه کرده و او می‌بایست با کمک آنچه در تمرینات آرام‌سازی آموخته اضطراب خود را کنترل کند. هنگامی‌که بیمار توانایی کنترل اضطراب را پیدا کرد، مرحله بعدی فهرست به وی ارائه می‌شود.
برای آشنایی با روش حساسیت زدایی منظم کلیک کنید.
✔️غرقه‌سازی
یکی دیگر از انواع درمان فوبیا ، غرقه سازی است. در روش غرقه‌سازی برخلاف حساسیت‌زدایی فرد به‌تدریج و به‌صورت سلسله مراتبی با موضوع ترس مواجه نمی‌شود بلکه به‌یک‌باره او را با موضوع اصلی مواجه می‌کنند و اجازه اجتناب یا فرار به او داده نمی‌شود. پس از مدتی اضطراب فرد از بین رفته و بیماری او درمان می‌شود.
برای شروع درمان به روش غرقه سازی کلیک کنید.
✔️استفاده از واقعیت مجازی | درمان فوبیا
در شرایطی که امکان مواجهه حضوری با موضوع ترس وجود نداشته باشد استفاده از واقعیت مجازی تا حد زیادی کمک‌کننده خواهد بود. در این شرایط فرد با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی خود را در مواجهه با موضوع ترس احساس میکند و از این طریق بیماری وی درمان می‌شود. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این روش درمانی نیز درست به‌اندازه مواجهه‌های حضوری مفید خواهد بود.
برای انجام مدیتیشن و ورزش یوگا کلیک کنید.
درمان فوبیا با درمان های شناختی-رفتاری
یکی دیگر از روش‌های موفق درزمینهٔ درمان فوبیا استفاده از روش‌های شناختی یا شناختی-رفتاری است. در این شیوه علاوه بر کمک گرفتن از تکنیک‌های رفتاری که در بالا گفته شد باورها و تصورات اشتباه فرد نیز موردبررسی قرار می‌گیرد و فرد متوجه خطاهای منطقی که باعث ترس وی می‌شوند خواهد شد.
برای آشنایی با جدیدترین روش های درمان حملات پانیک کلیک کنید.
درمان فوبیا با روانکاوی
نظریه روانکاوان در ارتباط با درمان فوبیا شاید یکی از قدیمی‌ترین و یا حتی اولین نظریه در این زمینه باشد بااین‌حال به دلیل پیچیدگی‌های این درمان و زمان زیادی که برای آن صرف می‌شود معمولاً از این شیوه برای درمان فوبیا استفاده نمی‌شود. روانکاوان و ازجمله فروید معتقدند که فوبیا درواقع یک اضطراب نمادین ناشی از ترسی است که فرد در ضمیر ناهشیار تجربه میکند.
بااین‌حال به دلیل اینکه مشکلات اخلاقی مانع از بیان ترس واقعی فرد می‌شود او به‌صورت ناهشیار ترس خود را بر موضوع دیگری منتقل میکند که به لحاظ نمادین مشابه موضوع ترس اصلی است.
معروف‌ترین نمونه درمان فوبیا به‌وسیله روانکاوی کودکی به نام هانس است که در حقیقت دچار ترس و نفرت از پدر بوده است؛ اما به دلیل غیراخلاقی بودن این موضوع و همچنین وابستگی هانس به مراقبت والدین، ذهن کودک این ترس را در ناهشیار سرکوب کرده و آن را بر اسب منتقل می‌نماید؛ زیرا اسب به‌صورت نمادین میتواند نشان دهنده قدرت بدنی بالای پدر باشد.
برای درمان با این شیوه بیمار باید مدت نسبتاً طولانی را تحت درمان روانکاوی قرار بگیرد تا به‌تدریج نسبت به مشکلاتش آگاهی پیدا کند. روانکاوان معتقدند که در صورت آگاهی یافتن فرد از علت بیماری وی درمان خواهد شد و نیازی به آموزش نکات دیگر به او نیست. بااین‌حال همان‌طور که گفته شد این درمان به دلیل پیچیدگی‌ها و زمان زیادی که برای بهبودی نیاز دارد معمولاً مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. برای آشنایی با متدهای روانکاوی کلیک کنید.
قرص برای درمان فوبیا
یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل در زمینهٔ درمان فوبیا استفاده از داروهاست. اگرچه معمولاً برای کنترل اضطراب فرد از داروها و به‌ویژه قرص های ضد استرس یا آرام‌بخش استفاده می‌شود اما باید دانست که داروها قدرت درمان این بیماری را ندارند؛ آنها صرفاً میتوانند در شرایطی که فرد مجبور به مواجهه با ترسهای خود است از شدت بروز علائم اضطرابی بکاهند.
از طرفی این داروها اثر کوتاه مدت داشته و تنها برای زمان کوتاهی ترس افراد را کنترل میکند. اما در دراز مدت منجر به مشکلات بیشتری شده و همچنین دارو نیز اثر خود را از دست می‌دهد. در این شرایط فوبیا به قدری گسترده شده که دیگر روانشناس نیز نمی‌تواند آن را درمان نماید. به همین دلیل به شدت تصویه می‌شود که دارودرمانی و روان درمانی در کنار یکدیگر انجام شوند.
به همین خاطر روانشناسان توصیه می‌کنند در حین اقدام برای درمان فوبیا و به‌ویژه استفاده از روش‌های رفتاری از داروها استفاده نکنید؛ زیرا تجربه میزان مشخصی از اضطراب برای بهبود بیماری فرد لازم است.
درمان خانگی
بسیاری تصور می‌کنند که درمان فوبیا در خانه امکانپذیر است. اما اینطور نیست. حتی استفاده از داروهای گیاهی نیز برای آرامش بیشتر، تنها یک روش موقتی محسوب می‌شود. به همین دلیل نباید به این روش ها اکتفا کرد. از طرفی بهتر است در کنار این روش ها از دارودرمانی و روانشناس نیز کمک گرفت. برای آشنایی با روش ای ام دی آر emdr کلیک کنید.
درمان فوبی در کودکان
فوبی در کودکان نوعی ترس غیرمنطقی، شدید و مداوم از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص است (مثل ترس از تاریکی، حیوانات، تزریق آمپول یا صدای بلند). این ترس میتواند زندگی روزمره کودک را مختل کند، اما خوشبختانه روش‌های درمانی مؤثری برای آن وجود دارد.
۱. شناسایی علت ترس
اولین قدم، فهمیدن ریشه ترس کودک است. برخی عوامل شایع ایجاد فوبی در کودکان عبارتند از:
- تجربه‌های منفی (مثل گاز گرفتن توسط سگ)
- یادگیری از اطرافیان (مثلاً دیدن ترس والدین از ارتفاع)
- عوامل ژنتیکی و اضطراب ارثی
- تخیل قوی کودک (ترس از هیولا یا موجودات خیالی)
۲. روش‌های درمان فوبی در کودکان
الف) مواجهه تدریجی (حساسیت زدایی منظم)
کودک را به‌تدریج و در شرایط کنترل‌شده با منبع ترس روبه‌رو کنید. مثال: اگر کودک از سگ می‌ترسد:
۱. ابتدا تصاویر سگ‌های دوست‌داشتنی را نشان دهید.
۲. سپس از پشت پنجره سگ آرامی را به او نشان دهید.
۳. در مرحله بعد، با حضور شما، از فاصله دور سگ را ببیند.
۴. در نهایت، اگر کودک احساس امنیت کرد، اجازه دهید سگ را نوازش کند.
ب) الگوسازی (یادگیری مشاهده‌ای)
کودک ببیند که فردی (مثلاً والدین یا خواهر و برادر) بدون ترس با موقعیت روبه‌رو می‌شود.
مثال: اگر از آمپول می‌ترسد، ابتدا ببیند که شما یا کودک دیگری بدون نگرانی واکسن می‌زند.
ج) بازی درمانی و قصه گویی
استفاده از عروسک‌ها یا داستان‌هایی که ترس کودک را به شکلی غیرمستقیم بررسی می‌کنند.
مثال: خواندن کتابی درباره کودکی که قبلاً از تاریکی می‌ترسید، اما کم‌کم یاد گرفت با آن کنار بیاید.
د) تکنیک‌های آرام‌سازی
آموزش تنفس عمیق، تصویرسازی ذهنی مثبت یا شل‌کردن عضلات برای کاهش اضطراب.
تمرین: “یک گل زیبا رو بو کن (دم)، حالا فوت کن تا گرده‌هاش پراکنده بشن (بازدم).”
هـ) تقویت مثبت
وقتی کودک شجاعت نشان می‌دهد، او را تحسین کنید (مثلاً با جایزه کوچک یا کلمات تشویقی).
مثال: “آفرین! امروز خیلی قوی بودی که تو تاریکی اتاق موندی!”
و) مشاوره تخصصی (در صورت نیاز)
اگر ترس کودک بسیار شدید است یا پس از چند ماه بهبود نمی‌یابد، مراجعه به روانشناس کودک یا بازی درمانگر میتواند کمک‌کننده باشد. در برخی موارد، روش‌هایی مثل مواجهه درمانی یا درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای کودکان به کار می‌رود.
۳. چه کارهایی نباید انجام داد؟
اجبار کودک: گفتن “دلیلی برای ترس وجود ندارد” یا مجبور کردن او به مواجهه ناگهانی ممکن است ترس را تشدید کند.
مسخره کردن: عباراتی مثل “بچه‌ننه!” اعتمادبه‌نفس کودک را کاهش می‌دهد.
نادیده گرفتن: برخی ترس‌ها با گذشت زمان بدتر می‌شوند، پس آنها را جدی بگیرید.
۴. ترسهای رایج در کودکان و راه‌حل‌های سریع
| ترس | راهکار کمکی |
| تاریکی | استفاده از چراغ خواب یا اسپری ضد هیولا (آب خالی) |
| سگ و حیوانات | کتاب های آموزشی درباره حیوانات دوست داشتنی |
| دکتر و آمپول | بازی “دکتر بازی” با اسباب بازی های پزشکی |
| طوفان و صدا | توضیح علمی رعد و برق با زبانه کودکانه |
🔹 خواندن بیشتر:
سخن پایانی
برای دریافت مشاوره در زمینه درمان فوبیا می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته استفاده از تکنیک‌های رفتاری در درمان فوبیا نتایج موفق بسیاری را به همراه داشته است.
داروهای ضد اضطراب صرفاً میتوانند علائم بیماری را کاهش دهند اما قدرت درمان و از بین بردن نشانه‌ها را ندارند. برای از بین بردن کامل نشانه ها باید برای درمان اضطراب نزد روانشناس مراجعه کنید.
فوبیا با هیپنوتیزم درمان میشه ؟؟
هیپنوتیزم هم یکی از راه های درمان فوبیا است اما هنوز مطالعات کافی برای تایید موثر بودن این روش انجام نشده