بحران هویت چیست | راهنمای کامل علائم، درمان و خروج از سردرگمی

بحران هویت بحران هویت (Identity Crisis) به دوره‌ای از سردرگمی و تردید شدید نسبت به خود، باورها، ارزش‌ها و جایگاه در جهان اشاره دارد. در این دوره، که عمدتاً مطابق با نظریه روانی-اجتماعی اریک اریکسون در نوجوانی رخ می‌دهد، فرد به طور فعالانه در جستجوی پاسخ به پرسش‌های بنیادینی مانند «من کیستم؟»، «چه باورهایی دارم؟» و «هدفم از زندگی چیست؟» است. . به عبارتی هویت یابی است. 

به گفته متخصصان روانشناسی رشد، تجربه این بحران تا حدی یک فرآیند طبیعی و ضروری برای شکل‌گیری یک هویت منسجم و قوی در بزرگسالی است. با این حال، زمانی که این بحران طولانی‌شده یا در دوران بزرگسالی رخ دهد، می‌تواند منجر به پریشانی قابل توجه، اضطراب و افسردگی شود و نیاز به مداخله تخصصی دارد.

بحران هویت از دیدگاه علمی

اریک اریکسون، روانشناس مشهور آلمانی، مفهوم «بحران هویت» را در چارچوب هشت مرحله رشد روانی-اجتماعی خود مطرح کرد. او معتقد بود هر مرحله با یک تضاد روانی-اجتماعی مشخص می‌شود که فرد باید آن را حل کند تا به سلامت روانی دست یابد.

مرحله پنجم (نوجوانی: ۱۲ تا ۱۸ سالگی) با تضاد هویت در مقابل سردرگمی نقش (Identity vs. Role Confusion) شناخته می‌شود. موفقیت در این مرحله به معنی رسیدن به حس قوی از خود و هویت شخصی است. شکست در این مرحله منجر به سردرگمی و ضعف هویت می‌گردد.

برای اطلاع از روند شکل گیری هویت در نوجوان کلیک کنید.

علائم بروز بحران هویت کدام اند؟

این علائم می‌توانند در نوجوانی طبیعی باشند، اما تداوم آنها در بزرگسالی نیاز به توجه دارد:

• سردرگمی شدید درباره ارزش‌ها، باورها و اهداف زندگی
• مشکل در تصمیم‌گیری‌های مهم (انتخاب رشته، شغل، رابطه)
• احساس پوچی و بی‌هدفی
• نوسانات خلقی، بی‌قراری و تحریک‌پذیری
• انزوا و کناره‌گیری از اجتماع و کاهش علاقه به فعالیت‌های گذشته
• جستجوی مداوم برای یافتن «خود» از طریق تغییر سبک زندگی، عقاید یا گروه‌های دوستی به طور مکرر
• احساس شدید تنهایی با وجود بودن در جمع
• مقایسه مداوم خود با دیگران و احساس عدم کفایت

برای اطلاع از عوامل موثر بر بحران نوجوانی کلیک کنید.

مراحل چهارگانه از دیدگاه جیمز مارسیا

جیمز مارسیا، روانشناس کانادایی، نظریه اریکسون را بسط داد و آن را به ۴ وضعیت هویت عملیاتی کرد. این وضعیت‌ها بر اساس دو معیار «کاوش» (Exploration) و «تعهد» (Commitment) تعریف می‌شوند:

نکته: با وجود طی این مراحل احتمال بروز بحران چهل سالگی و بحران سی سالگی و حتی سنین بالاتر به خصوص در دوران کهنسالی وجود دارد. که بسیار موضوع جدی تری است.

راهکارهای عملی برای عبور از بحران هویت

برای اینکه درگیر بحران هویت نشوید، در نظر گرفتن برخی توصیه‌های روانشناسی می‌تواند تا حد زیادی به شما کمک کند. در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

1- مهارت خودآگاهی را تقویت نمایید

اولین شرط دست یابی به هویت و پیشگیری از بروز بحران هویت در این زمینه بالا بردن مهارت خودآگاهی است. کسانی که خودآگاه دارند، بینش بالایی در مورد شخصیت خودشان دارند و علایق و توانمندی‌هایشان را می‌شناسند. اگر احساس می‌کنید در این زمینه مهارت چندانی ندارید خواندن کتاب‌های خودیاری و مراجعه به یک رواندرمانگر می‌تواند به طور موثری یاری برساند. برای آشنایی با مفهوم خودآگاهی در روانشناسی کلیک کنید.

2- بحران هویت | عقاید دیگران را به چالش بکشید

بسیاری از افراد در وضعیت ضبط هویت فکر می‌کنند که هویت واقعی شان دست پیدا کرده‌اند. اما از آنجایی که عقاید آن‌ها بی چون و چرا از دیگران گرفته شده، هویت‌شان شکنندگی زیادی دارد. این افراد ممکن است در بزرگسالی به یک باره احساس کنند که با خود بیگانه هستند و هویتی که تشکیل داده‌اند را دوست ندارند.

این مسئله در نهایت می‌تواند به بروز بحران هویت بیانجامد. برای پیشگیری از این موضوع باید روحیه انتقادگری داشته باشید و بر اساس تعصب عقاید دیگران را قبول نکنید. سعی کنید دائما افکار و باورهای خود را به چالش بکشید و برای پیروی از نظام ارزش‌های خود دلایل منطقی بیاورید.

3- به دنبال تایید دیگران نباشید

پذیرفته شدن از جانب افراد مهم زندگی نظیر خانواده و دوستان تاثیر بسزایی در کسب هویت دارد. با این حال نباید بیش از حد منتظر تایید دیگران بمانید. به عبارت دیگر اگر همواره مسیر زندگی خود را بر مبنای نظر دیگران انتخاب کنید؛ احتمال اینکه در آینده با بحران هویت رو به رو شوید وجود خواهد داشت.

حتما درباره ویژگی های نوجوانان هم بخوانید.

4- برای زندگی تان هدف تعیین کنید

نداشتن هدف در زندگی یکی دیگر از دلایلی است که باعث می‌شود دائما در حالت سردرگمی بمانید و ندانید که در نهایت از زندگی چه می‌خواهید. در نتیجه برای اینکه دچار این وضعیت نشوید باید اهدافی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای خود تعریف کنید. این اهداف باید قابل دسترسی و مشخص باشند در غیر این صورت نمی‌توانند کمکی به فرایند هویت یابی شما داشته باشند. زندگی بدون هدف مخصوصا در دوران نوجوانی، بحران هویت را تشدید خواهد کرد و حتی در مواردی باعث ادامه دار شدن آن خواهد شد. برای اطلاع از معایب زندگی بدون هدف کلیک کنید.

5- خود را در آینده تصور کنید

اگر تعریف هویت برای‌تان کار دشواری است می‌توانید یک تمرین ساده انجام دهید. سعی کنید آینده را در ذهن تصور کرده و از خود بپرسید که در بهترین حالت دارای چه ویژگی‌هایی هستید؟ این کار به شما کمک می‌کند که تصور روشن‌تری از هویت خود به دست بیاورید و از بروز بحران هویت نیز جلوگیری کنید. برای اطلاع از ضرورت انتخاب هدف در نوجوانی کلیک کنید.

درمان بحران هویت

اگر بحران هویت پس از دوران نوجوانی هم چنان حل نشده باقی مانده است، باید هرچه زودتر برای حل و فصل آن به یک روانشناس مراجعه نمایید (برای دریافت مشاوره نوجوان کلیک کنید). چرا که نداشتن هویت منسجم تمامی انتخاب‌های شما در زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به افت عملکرد و بروز مشکلات روانشناختی گوناگون شود. روانشناسان با تقویت مهارت‌های خودآگاهی به شما کمک می‌کنند تا بتوانید بینش دقیق‌تری در مورد خود کسب کنید و مسیر مشخص‌تری را برای زندگی برگزینید.

سخن پایانی

تجربه بحران هویت اگرچه دشوار و گاه ترسناک است، اما نشان‌دهنده رشد و جستجوی شما برای یافتن یک زندگی اصیل و معنادار است. به خود سخت نگیرید و این دوره را به عنوان یک فرصت برای ساختن هویتی که واقعاً متعلق به خودتان است ببینید، نه هویتی که دیگران برای شما تعریف کرده‌اند.

سوالات متداول