اختلالات جسمانی سازی | علل و درمان اختلال جسمانی کردن
اختلالات جسمانی سازی یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی هستند که ریشه در اضطراب دارند، اما در این اختلال، اضطراب خود را به‌صورت مشکلی جسمی نشان میدهد. احتمالاً شما هم سردردهای عصبی یا ناراحتی‌های گوارشی را حین اضطراب تجربه کرده‌اید؛ مبتلایان به اختلالات جسمانی سازی این شرایط را با شدت بیشتر، به‌صورت مزمن به همراه اضطرابی پنهان تجربه می‌کنند. جالب آنکه هیچ آزمایشی مشکل بیمار را تشخیص نمی‌دهد. متاسفانه گاه در چنین مواردی پزشک از بیمار آزمایش‌های متعدد می‌خواهد، در حالی که با چند جلسه رواندرمانی مساله رفع خواهد شد. در ادامه نشانه های مرتبط با این اختلال را شرح داده‌ایم. برای دریافت خدمات مشاوره استرس کلیک کنید.
حتما از صفحه اینستاگرام ذهن نو دیدن نمایید.
اختلالات جسمانی سازی
اختلال جسمانی سازی به صورت شکایت از درد در نقاط مختلف بدن تظاهر پیدا می کند. بیمار با این فکر که این دردها ناشی از یک مشکل جسمانی است به درمانگاه و پزشک مراجعه می کند. معمولا درد در نواحی شکم، معده و مشکلات گوارشی دیده می شود. اما این دردها ممکن است در نواحی دیگر مثل دست، سر، قفسه سینه، گوش ها و… نیز احساس شود. در اختلالات جسمانی سازی پزشک هیچ علت جسمانی نمی تواند پیدا کند. از این رو ممکن است بیمار برای آزمایش و چکاپ دائم به متخصصین مختلف مراجعه کند. در حالی که با مراجعه به متخصص روانشناسی ریشه های روانی مشکل یافت خواهد شد.
علائم به حدی است که فرد هرگز روانی بودن آن را قبول نمی کند. برای مثال بیمار به وضوح وجود حالت تهوع، استفراغ، درد در نواحی مختلف بدن و مشکلات تنفسی را احساس می کند. بنابراین پذیرش ریشه های روانی این علائم برای فرد دشوار و باور ناپذیر می شود.
این اختلال به دو صورت پربسامد و چند شکلی بروز می یابد. در حالت پر بسامد درد در نواحی شکم، گوارش و کمر به صورت مکرر کم و زیاد می شود. اما در حالت چند شکلی در نواحی کمر و شکم کمتر است اما در سایر نواحی بدن درد احساس می شود. در بیشتر افراد سایر علائم ناشی اضطراب و افسردگی نیز دیده می شود. حتی ممکن است تهدیدهایی از خودکشی (بدون اقدام) را از این افراد بشنوید.
نشانه های اختلالات جسمانی سازی
اختلالات جسمانی سازی یکی از شایع‌ترین انواع اختلالات اضطرابی هستند که بیمار نسبت به نشانه‌های اضطراب ناآگاه است. در این اختلال فرد نشانه‌های یک بیماری یا درد جسمانی نظیر سردرد، مشکلات گوارشی و یا انقباض و ناراحتی در عضلات را تجربه خواهد کرد، اما این درحالیست که هیچ نشانه‌ای از بیماری‌های جسمانی دیده نمی‌شود. به عبارتی می‌توان گفت اضطراب در بیماران مبتلا به اختلالات جسمانی شده به‌صورت یک درد جسمانی خواهد آمد و شاید فرد هشیارانه هیچ نشانه‌ای از اضطراب را احساس نکند.
جسمانی سازی اضطراب معمولاً در کسانی اتفاق می‌افتد که به هر دلیلی توانایی صحبت کردن از مشکلات یا حل‌وفصل کردن آن‌ها را ندارند و یا با توجه به تجربیات دوران کودکی این باور در آن‌ها شکل‌گرفته که اگر ناراحتی‌های خود را بروز دهند، با آن‌ها برخورد می‌شود. اما اگر خود را مبتلا به بیماری و ناتوانی نشان دهند موردتوجه قرار می‌گیرند.
با توجه به اینکه در بررسی‌های پزشکی انجام‌شده هیچ نشانه‌ای از بیماری یا نارسایی دیده نمی‌شود، مبتلایان به اختلالات جسمانی سازی شده بسیاری از مواقع به تمارض یا دروغ‌گویی متهم می‌شوند؛ این درحالیست که آن‌ها واقعا درد و مشکلاتی که از آن صحبت می‌کنند را تجربه کرده و برخلاف افرادی که تمارض می‌کنند، نه‌تنها به دنبال به دست آوردن منفعت یا امتیاز خاصی نیستند، بلکه دچار مشکلاتی در جریان زندگی نیز می‌شوند. به علاوه احساس ناراحتی در این افراد معمولاً برای مدتی طولانی باقی خواهد ماند.
آشنایی با انواع اختلالات جسمانی سازی شده
به‌طورکلی اختلالات جسمانی سازی شده به انواع مشکلات جسمانی گفته می‌شود که به دلیل شرایط عصبی نامناسب ایجاد شده است. اما برخی از انواع این اختلال از دیگر انواع شایع‌تر است که در ادامه راجع به آن‌ها صحبت خواهیم کرد:
خودبیمارانگاری
افراد مبتلا به این بیماری در اکثر اوقات نگران این موضوع هستند که به یک بیماری خطرناک مبتلا شده‌اند و به همین خاطر مرتباً در حال انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های مختلف و یا مطالعه راجع به بیماری‌ها هستند. این افراد نشانه‌های ساده جسمانی مانند دل‌درد را علامتی از یک بیماری جدی مانند سرطان می‌دانند و به دنبال بررسی وضعیت سلامتی خود خواهند بود. برای آشنایی بیشتر با نشانه های خودبیمار انگاری کلیک کنید.
اختلالات تبدیلی
در این حالت فرد مشکلاتی مانند نابینایی، ناتوانی در صحبت کردن یا حتی فلج شدن را تجربه می‌کند و این درحالیست که کلیه اعصاب و اندام‌های مربوطه سالم هستند. یکی از نشانه‌های افراد مبتلا به این مشکل این است که آن‌ها معمولاً به میزانی که انتظار داریم نسبت به مشکل خود حساسیت نشان نمی‌دهند و حتی شاید برخی مواقع نسبت به آن بی‌توجه باشند.
سایر نشانه‌های جسمانی
این طبقه‌بندی به انواع مشکلات جسمانی اشاره دارد که اگرچه باعث بروز ناتوانی در جریان زندگی فرد می‌شوند اما بررسی‌ها نشان‌دهنده مشکل جسمانی خاصی نیستند. مشکلات این افراد می‌تواند خود را به‌صورت گرفتگی عضلات مخطط (مانند گرفتگی یا درد در کمر)، عضلات صاف (مانند سردردهای عصبی) و یا هر علامت دیگری نشان دهد، اما آنچه اهمیت دارد این است که ناتوانی‌ها تحت تأثیر بیماری، اعتیاد یا مصرف دارو ایجاد نشده باشد و یا اگر ارتباطی با این مسائل دارد شدت آن بیشتر از حالت معمول باشد. برای آشنایی با سایر اختلالات سایکوسوماتیک کلیک کنید.
تفاوت اختلالات جسمانی سازی با بیماری‌های روان‌تنی
بیماری‌های روان‌تنی نیز درست مانند اختلالات جسمانی شده از آن دسته اختلالاتی هستند که اضطراب و فشارهای روانی خود را به شکل مشکلات جسمانی نظیر فشارخون و یا انواع آلرژی‌ها نشان میدهد. اما تفاوت آن‌ها با این دسته از بیماری‌ها در این است که در اختلالات روان‌تنی فرد به‌واقع دچار بیماری جسمی می‌شود و اضطراب صرفاً یکی از دلایل ایجاد یا شدت پیدا کردن مشکلات جسمانی است، اما در اختلالات جسمانی سازی شده فرد دچار هیچ بیماری فیزیولوژیک خاصی نیست.
تفاوت اختلال تبدیلی با جسمانی سازی
اختلال جسمانی شامل احساس دردی است که فرد در نواحی مختلف احساس می کند. اما اختلال تبدیلی مربوط به مشکلاتی در عملکردهای حسی و حرکتی می شود. وجه مشترک این دو اختلال ریشه های روانی بیماری است. در اختلال تبدیلی نیز فرد به دلیل مشکلات روانی به صورت بی حسی یا ناتوانی حرکتی ناراحتی اش را بروز میدهد. برای مثال فرد توانایی بینایی اش را از دست می دهد. و یا قادر به حرکت دادن پاهایش نیست. در حالی که هیچ علت جسمانی برای این مساله وجود ندارد.
علت و دلایل اختلالات جسمانی سازی
همان‌طور که گفته شد اصلی‌ترین دلیل بروز اختلالات جسمانی سازی شده اضطراب است. این بیماری‌ها درواقع به‌صورت فریاد خاموشی هستند که از نیاز فرد به دریافت کمک و حمایت اطرافیان خبر می‌دهند. در شرایطی که فرد به دلایلی مثل احساس شرم و خجالت، ناتوانی از شناخت و بیان صحیح احساسات نمی‌تواند خواسته‌های خود را به‌درستی تشخیص داده یا مطرح کند اختلالات جسمانی سازی شده خود را نشان می‌دهند. به عبارتی می‌توان گفت هنگامی‌که فرد با استفاده از کلمات یا رفتار نمی‌تواند دیگران را در جریان فشار روانی که تحمل می‌کند بگذارد مشکلات جسمانی به‌عنوان نماینده شرایط روانی وی شروع به صحبت می‌کنند.
بهترین درمان ها برای اختلالات جسمانی سازی
معمولاً بیماران مبتلا به اختلالات جسمانی سازی شده به دلیل درد و ناتوانی که در بدنشان احساس می‌کنند در نخستین قدم به پزشکان مراجعه کرده و حتی شاید تا مدت‌ها بعد نیز این موضوع که بیماری آن‌ها یک مشکل عصبی و نه جسمانی است را باور نکنند. بااین‌حال درمان‌های فیزیولوژیک برای این بیماری به نتیجه نخواهند رسید و فرد دیر یا زود برای رفع مشکلات پیش‌آمده می‌بایست به متخصصین سلامت روان مراجعه نماید. روانشناسان با توجه به شرایط فرد و نوع مشکلاتی که برای وی پیش‌آمده ممکن است از روش‌های متفاوتی برای درمان استفاده کنند اما برخی از رایج‌ترین اقدامات درمانی برای اختلالات جسمانی شده عبارتند از:
1- ایجاد بینش
خیلی موقع‌ها کسانی که دچار اختلالات جسمانی سازی می‌شوند از اینکه بیماری آن‌ها بیشتر یک اختلال روحیست تا جسمانی اطلاعی ندارند و به همین خاطر از اضطرابی که باعث بروز بیماری شده نیز بی‌خبر هستند. آن‌ها از اینکه پزشک متوجه اختلال جسمی‌شان نشده و تشخیص میدهد که به لحاظ فیزیولوژیک مشکلی ندارند تعجب می‌کنند و معمولاً به چندین متخصص مراجعه می‌کنند. به همین خاطر یکی از اولین اقداماتی که در درمان روان‌شناختی موردتوجه قرار می‌گیرد این است که درمانگر تلاش می‌کند تا این بینش را در فرد ایجاد کند که او به دلیل اضطراب دچار چنین مشکلاتی شده است.
بهترین راه برای ایجاد بینش این است که متخصص اشاره مستقیمی به اضطراب یا بیماری‌های روحی نداشته باشد، زیرا این کار معمولاً باعث ایجاد مقاومت در بیماران می‌شود. درمانگر تلاش می‌کند تا با بررسی اتفاقات اخیر و احساس فرد نسبت به آن‌ها او را به این نتیجه برساند که از موضوعی در زندگی خود ناراحت است. هنگامی‌که بیمار، خود به این نتیجه می‌رسد که اتفاقات زندگی او باعث ایجاد ناراحتی در وی شده پذیرش آن برایش راحت‌تر است و همین‌طور تلاش بیشتری برای برطرف کردن آن انجام خواهد داد.
برای آشنایی با سیار عوارض استرس و فشار عصبی کلیک کنید.
2- کمک به فرد برای شناخت علل اختلال جسمانی سازی
هنگامی‌که بیمار متوجه حوادثی که باعث نارضایتی وی هستند، می‌شود با کمک درمانگر تلاش می‌کند تا عناصر مختلف این موضوع که باعث ناراحتی و اضطراب وی شده و باورهای مرتبط با آن را شناسایی کند. برای مثال اگر بیمار به این نتیجه رسید که ترس از شکست در یک امتحان باعث ایجاد بیماری شده، درمانگر به وی کمک می‌کند تا متوجه دلایل اضطراب خود به خاطر شکست در امتحان بشود. برای مثال ممکن است بیمار به این نتیجه برسد که شکست در امتحان احساس بی‌کفایتی را در وی ایجاد می‌کرده یا اینکه باعث می‌شده دیگران نگاه منفی به وی داشته باشند. سپس در طی جلسات درمانگر به وی کمک می‌کند تا افکار منفی خود را با باورهای مناسب‌تری جایگزین نماید.
3- شناسایی و کنترل اضطراب
یکی از دیگر روش‌ها این است که به فرد آموزش داده شود تا احساسات منفی نظیر اضطراب را در خود شناسایی و مدیریت کند. برای مثال استفاده از تکنیک‌های مراقبه یا ریلکسیشن به‌صورت منظم می‌تواند تأثیر بسیاری در کاهش اضطراب داشته باشد. برای انجام تمرینات ریلکسیشن کلیک کنید.
4- یادگیری حل مسئله
افرادی که اضطراب خود را به‌صورت اختلالات جسمانی نشان می‌دهند معمولاً مهارت ضعیفی در حل منطقی مشکلاتی که برایشان ایجاد می‌شود، دارند. به عبارتی این افراد دقیقاً به این خاطر که نمی‌توانند مشکلات خود را به روش منطقی حل کنند، دچار بیماری می‌شوند تا از این طریق بتوانند امتیازاتی نظیر کمک دیگران یا سلب مسئولیت را برای خود ایجاد کنند. به همین خاطر مهم‌ترین اقدامی که درمانگر برای درمان این بیماری انجام میدهد این است که مهارت‌های حل مسئله را به وی آموزش دهد تا از این طریق بیمار بتواند مشکلات خود را به شیوه مطلوب‌تری حل نماید.
5- دارودرمانی
همان‌طور که گفته شد اختلالات جسمانی سازی به دلیل اضطراب ایجاد می‌شوند و به همین خاطر ممکن است در طی درمان و در شرایطی که درمانگران احساس کنند شدت بیماری به حدی است که بیمار توانایی کنترل آن را ندارد از داروهای ضد اضطراب نیز استفاده کنند.
سخن آخر
با توجه به مطالب بالا، شما به طور کلی با بیماری هایی آشنا شده‌اید که ریشه روانی دارند اما نشانه های آن ها بسیار شبیه به یک بیماری جسمانی است. حتما شما هم وقتی دچار استرس یا ناراحتی شده‌اید، درد در نواحی سر یا سینه را تجربه کرده اید. اما در اختلالات جسمانی سازی این دردها با شدت بیشتر و مدت طولانی تر نمایان می شود. به طوری که فرد نمی تواند ارتباطی بین درد و ناراحتی های روانی پیدا کند. از این رو به مراکز درمانی و بیمارستان مراجعه می کند.
تنها تعداد معدودی از این افراد خودشان مستقیم به متخصص روانشناس مراجعه می کنند. بیشتر آن ها بعد از هزینه های هنگفت و صرف زمان زیاد برای پی بردن به علت دردها، در نهایت توسط پزشک به روانشناس ارجاع داده می شود. گاه حتی با توصیه های زیاد پزشک فرد از مراجعه به روانشناس امتناع می کند. و مشکل را ناتوانی تیم پزشکی میداند. اختلالات جسمانی سازی با دارو درمان نمی شوند، تنها در کوتاه مدت با داروهای مسکن تسکین پیدا می کنند. تنها روش درمان موثر اختلالات جسمانی مراجعه به متخصصین روانشناسی است. شما می توانید روند درمان را به صورت تلفنی، حضوری یا آنلاین پیش بگیرید.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلالات جسمانی سازی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
اختلالات جسمانی سازی شده یعنی چه؟
آیا فردی که دچار جسمانی سازی شده واقعاً بیمار است؟
