مراحل سوگ و سوگواری در روانشناسی
مراحل سوگ در بزرگسالان دارای 5 مرحله اصلی است که احتمال دارد به ترتیب رخ ندهند و حتی گاه سوگوار مدت‌ها در یکی از مراحل بماند. سوگ معمولا تا شش ماه بعد از فوت به طور کامل مراحلش طی می‌شوند، در صورتی که فرد نتواند با موفقیت مراحل را طی کند، در خطر ابتلا به اختلالاتی چون افسردگی، وسواس، اضطراب و …. قرار می‌گیرد. اگرچه تقریباً همه ما از مراحل سوگ عبور خواهیم کرد، بااین‌حال کیفیت گذر از این مراحل و احتمال بازگشت به شرایط عادی با توجه به میزان ارتباط با متوفی، سلامت روان و شخصیت و مسائل بسیار دیگری تعیین میشود.
اگر احساس میکنید علی‌رغم گذشت زمان کافی همچنان نسبت به از دست دادن عزیزتان به‌اندازه قبل سوگوار هستید و یا شدت ناراحتی‌های شما به میزانی است که باعث ایجاد مشکلاتی برایتان شده بهتر است دراین‌باره از روانشناس متخصصان کمک بگیرید.
برای دریافت مشاوره در زمینه مراحل سوگ می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
مراحل سوگ چند مرحله است؟
الیزابت کوبلر-راس در کتاب «دربارهٔ مرگ و مردن» (۱۹۶۹) معرفی شدند، یک مدل روانشناختی برای توصیف فرآیند مقابله با فقدان یا مرگ عزیزان هستند. این مدل ابتدا برای بیماران در حال مرگ طراحی شد، اما بعدها به تجربهٔ سوگ عمومی نیز تعمیم یافت.
مدل هفت مرحله‌ای سوگ که در برخی منابع روانشناختی مطرح میشود، گسترش یافتهٔ مدل پنج مرحله‌ای کوبلر-راس است و مراحل بیشتری را برای توصیف پیچیدگی‌های فرآیند سوگواری اضافه میکند. این مدل به ویژه برای کسانی مفید است که تجربهٔ سوگ طولانی‌تر یا عمیق‌تری دارند.
برای آشنایی با راه های کنار امدن با مرگ همسر کلیک کنید.
5 مرحله سوگ چیست؟
دکتر الیزابت کوبلر معتقد است که انسان‌ها سوگ خود را به صورت های مختلفی نشان می‌دهند. آن ها در بروز احساسات و نحوه سوگواری تفاوت دارند. ما در هنگام سوگ و فقدان یک چیز با ارزش احساسات متعددی را تجربه می کنیم. اما دکتر کوبلر معتقد است که در نهایت همه ما یک الگوی مشخص و مشابهی را طی می کنیم. او بیان کرد که این الگو فقط هنگام مرگ عزیزان رخ نمی دهد. بلکه ممکن است در اثر هر نوع فقدانی رخ دهد. او پنج مرحله انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی و پذیرش را در برابر از دست دادن مشترک دانست.
این مراحل الزاما به ترتیب رخ نمی دهد و حتی ممکن است فرد به وضعیت قبل بازگشت داشته باشد. اما می تواند در هر برابر هر مساله ای ریشه در جدایی و از دست دادن است بروز یابد. او مراحل سوگ را بیشتر در مواجهه با 5 رخداد زیر شناسایی کرد.
- مرگ و از دست دادن یک عزیز
- از دست دادن شغل
- از دست دادن زحمات چند ساله (مثل ورشکستگی یا از دست دادن همه اموال)
- جدایی از یک رابطه (طلاق
- ابتلای خود یا یک عزیز به بیماری های لاعلاج
او اذعان داشت که ما معمولا در برابر این حوادث مراحل سوگ را به شرح زیر طی می‌کنیم.
1- انکار
نخستین مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالی انکار است. وقتی که برای نخستین بار با واقعیت از دست دادن یکی از عزیزانتان مواجه می‌شوید به‌احتمال‌زیاد این واقعیت را انکار میکنید و باور آن برای شما دشوار خواهد بود.
اگرچه بسیاری از آدم‌ها به‌سرعت از این مرحله رد می‌شوند، بااین‌حال یکی از جدی‌ترین مشکلاتی که در مراحل سوگ ایجاد میشود متوقف شدن در مرحله انکار است. اگر در اطراف شما نیز کسی وجود دارد که علی‌رغم گذشت زمان کافی همچنان از دست دادن یکی از عزیزانش را باور ندارد بهتر است هرچه سریع‌تر برای درمان از روانشناس کمک بگیرید. نشانه هایی که در این مرحله در خود میبینید عبارتنداز:
-
احساس بیحسی یا شوک.
-
باور نکردن واقعیت از دست دادن.
-
جمله‌هایی مانند: “این نمی‌تواند واقعی باشد!”
حتما درباره نحوه برخورد با داغدیده کلیک کنید.
2- مراحل سوگ | خشم
هنگامی‌که شخص سوگوار با واقعیت کنار می‌آید و مرگ متوفی را باور میکند، دچار خشم خواهد شد. این خشم می‌تواند نسبت به خود، متوفی، اطرافیان یا حتی خدا و قوانین جهان معطوف باشد. شکایت داشتن از شرایط موجود و تلاش برای پیدا کردن مقصر از بین رفتن یکی از عزیزان، اصلی‌ترین نشانه‌ای است که در این مرحله دیده میشود. فرد معمولا در این مرحله از سوگ احساسات گنگ و متعددی تجربه می کند. پس بسیار حساس تر شده و رفتارهای زیر در او نمود پیدا میکند.
- گریه های ناگهانی و شدید
- پرخاشگری
- حس تنهایی
- انجام کارهایی بدون هدف و برنامه
- انزوا و دوری از جمع
- احساس آشفتگی و بی قراری
نشانه هایی که در این مرحله در خود میبینید عبارتنداز:
-
عصبانیت از خود، دیگران، جهان یا حتی فرد از دست‌رفته.
-
پرسش‌هایی مانند: “چرا من؟!”
-
احساس ناعادلانه بودن وضعیت.
3- چانه‌زنی یا معامله
چانه‌زنی سومین مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالی است. اصلی‌ترین ویژگی این مرحله حسرتی است که فرد بابت شرایط پیش‌آمده تحمل میکند و دلیل نام‌گذاری آن به‌عنوان چانه‌زنی یا معامله این است که در این مرحله سوگوار حاضر است برای بازگرداندن شخص ازدست‌رفته هر کاری انجام دهد. التماس به خدا برای تغییر شرایط یا فکر کردن دائم به این موضوع که اگر کار خاصی انجام می‌شد، متوفی اکنون زنده بود ازجمله ویژگی‌های این مرحله است.
برای آشنایی با بهترین روش های دلداری دادن به سوگوار کلیک کنید.
با توجه به اینکه این افکار قدرت بالایی در ایجاد احساس عذاب وجدان و آسیب زدن به سلامت روحی فرد را دارند، اگر شما یا هر یک از نزدیکانتان برای مدتی با این طرز فکر درگیر است یا خود را به دلیل فوت یا از دست دادن فردی در زندگی نمی‌بخشد بهتر است برای درمان این شرایط از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید. نشانه هایی که در این مرحله در خود میبینید عبارتنداز:
-
تلاش برای “معامله” با خدا، جهان یا سرنوشت.
-
افکاری مانند: “اگر فلان کار را می‌کردم، شاید این اتفاق نمی‌افتاد.”
-
احساس پشیمانی و “ای کاش” گفتن.
4- مراحل سوگ | افسردگی
افسردگی مرحله ماقبل آخر در میان مراحل سوگواری در بزرگسالی است. در این شرایط فرد تقریباً پذیرفته که عزیزی را از دست داده و توانایی بازگرداندن وی یا تغییر شرایط را ندارد. مواجه‌شدن با این ناتوانی فرد را در مرحله افسردگی و تجربه غم قرار می‌دهد. افسردگی یکی از شایع‌ترین مراحلی است که افراد دچار سوگ حل‌نشده در آن باقی می‌مانند.نشانه هایی که در این مرحله در خود میبینید عبارتنداز:
-
غم عمیق، احساس پوچی و تنهایی.
-
کم‌انرژی‌بودن و بی‌علاقگی به فعالیتهای روزمره.
-
گریههای مکرر و احساس ناامیدی.
5- پذیرش
رسیدن به این مرحله به این معناست که فرد در حال پایان دادن به سوگواری خویش است. در این مقطع فرد شرایط جدید را پذیرفته و تلاش میکند تا خود را با آن منطبق کند. با توجه به اینکه آخرین مرحله از مراحل سوگ و کلید رسیدن به سلامت روان رسیدن به این مرحله است، به میزانی که شما دیرتر این شرایط را تجربه کنید سوگ نیز برای مدت طولانی‌تری باقی خواهد ماند. حتما درباره راه های تحمل مرگ عزیزان بخوانید. نشانه هایی که در این مرحله در خود میبینید عبارتنداز:
-
قبول واقعیت از دست دادن (البته نه لزوماً رضایت از آن).
-
سازگاری تدریجی با زندگی جدید.
-
بازگشت تدریجی به روال عادی زندگی، هرچند با دردی آرام.
این مراحل ممکن است به ترتیب رخ ندهد. و یا فرد به مرحله پیشین پسروی کند.
مدل هفت مرحله ای سوگ
۱. شوک و بیحسی (Shock & Numbness)
اولین واکنش به فقدان، اغلب یک حالت بیحسی عاطفی یا شوک است. فرد ممکن است گیج، بیاحساس یا حتی جسمانیاً دچار کرختی شود.
مثال: «نمیتوانم باور کنم این اتفاق افتاده… انگار خواب میبینم.»
۲. انکار (Denial)
فرد واقعیت فقدان را نمیپذیرد و بهطور ناخودآگاه از درد فرار میکند.
مثال: «مطمئنم اشتباهی شده، او برمیگردد!»
۳. خشم (Anger)
خشم ممکن است به سمت خود فرد، دیگران، خدا یا حتی فرد فوت شده معطوف شود.
مثال: «چرا من؟ چرا کسی جلو این اتفاق را نگرفت؟!»
۴. چانه زنی (Bargaining)
تلاش برای بازگرداندن شرایط قبلی با «معامله»ی ذهنی (مثلاً با خدا یا تقدیر).
مثال: «اگر یک شانس دیگر به من بدهی، هرگز این اشتباه را تکرار نمیکنم.»
۵. افسردگی (Depression)
غم عمیق، احساس پوچی و انزوا غالب میشود. این مرحله ممکن است با بیخوابی، بیاشتهایی یا گریههای مداوم همراه باشد.
مثال: «دیگر هیچ چیز برایم مهم نیست…»
۶. آزمون واقعیت (Testing)
فرد کمکم شروع به پذیرش واقعیت میکند و بهتدریج راههایی برای کنار آمدن با فقدان مییابد. این مرحله ممکن است شامل مشورت با درمانگر، بازگشت تدریجی به کار یا فعالیتهای اجتماعی باشد.
مثال: «شاید بتوانم کمکم زندگیام را دوباره سروسامان بدهم.»
۷. پذیرش و امید (Acceptance & Hope)
در این مرحله، فرد فقدان را میپذیرد و بهجای مبارزه با واقعیت، به دنبال معنادهی به زندگی جدید است. امید به آینده کمکم بازمیگردد.
مثال: «او همیشه در خاطرم خواهد ماند، اما باید به زندگیام ادامه دهم.»
سخت ترین مرحله سوگ کدام است؟
سخت‌ترین مرحله سوگ معمولاً افسردگی است، چون فرد با تمامِ درد فقدان روبه‌رو میشود و احساس پوچی و ناامیدی عمیق میکند. اما بعضی‌ها هم خشم را سخت‌تر می‌دانند، چون کنترل آن سخت است و ممکن است به روابط آسیب بزند. هرکس به شکلی متفاوت سوگ را تجربه میکند، اما اگر در یک مرحله گیر کرده‌اید، کمک گرفتن از دیگران مهم است.
عوامل تأثیرگذار بر مراحل سوگ
شدت تجربه هر یک از این مراحل برای هر کس متفاوت است و برخی افراد راحت‌تر با شرایط جدید کنار می‌آیند. ازجمله عواملی که در این زمینه اثرگذار هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- مدت و کیفیت آشنایی ومیزان صمیمیت
- نحوه از دست دادن فرد (مرگ ناگهانی باعث میشود که دیرتر کنار بیایند)
- سلامت روان فرد و مهارت های فردی (کسانی که مهارت تاب اوری و استحکام روانی دارند بهتر کنار می‌آیند، افسرده ها و افراد دچار اختلال شخصیت مراحل سوگ را سخت‌تر طی می‌کنند)
چطور بفهمیم در کدوم مرحله سوگ هستیم؟
-
مراحل سوگ خطی نیستند؛ ممکن است بین مراحل رفت‌وآمد کنید.
-
مدت زمان سوگ برای هر فرد متفاوت است؛ مقایسه خود با دیگران مفید نیست.
-
اگر احساس میکنید در مرحله افسردگی یا خشم گیر کرده‌اید و این حالت طولانی شده، مشاوره با یک روانشناس می‌تواند کمک‌کننده باشد.
نشانه های مراحل سوگ بیمارگون
چه تفاوتی میان سوگ سالم و بیمارگون وجود دارد؟ یا به عبارتی چه زمانی می‌بایست به روانشناس مراجعه کرد؟ در ادامه ازجمله مسائلی که در این زمینه باید به آن‌ها توجه داشته باشید را اشاره کرده‌ایم.
مدت‌زمان سوگواری
نمی‌توانیم زمان ثابتی را برای خروج از این شرایط در نظر بگیریم. بااین‌حال روانشناسان معتقدند اکثر آدم‌ها پس از گذشت 6 ماه تا یک سال به شرایط عادی بازمی‌گردند. اگر علی‌رغم گذشت این زمان فرد هنوز بهبود پیدا نکرده باید دراین‌باره از یک روانشناس کمک بگیرید.
شدت سوگواری
گاهی اگرچه زمانی کمتر از 6 ماه گذشته اما شدت بی‌تابی فرد بیش از میزان معمول است و یا به‌مرورزمان بر شدت یا تعداد نشانه‌ها اضافه میشود. در این شرایط بهتر است برای درمان از یک متخصص کمک بگیرید.
میزان فعالیت فرد
یکی از اصلی‌ترین شاخص‌هایی که می‌تواند سوگ بیمارگون یا هر بیماری روانی دیگری را شناسایی کند، کاهش توانایی فرد برای فعالیت در محیط است، به طوری که در زمینه‌های شغلی، تحصیلی یا روابط اجتماعی با مشکل مواجه میشود.
احساس ناراحتی فرد
اگر فرد از شرایطی که در آن قرارگرفته ناراحت است و علی‌رغم تلاش‌هایی که میکند نمی‌تواند زندگی خود را به حالت معمول بازگرداند بهتر است دراین‌باره از یک مشاور کمک بگیرید.
برای آشنایی با بهترین روش های کنار آمدن با مرگ مادر کلیک کنید.
چطور مراحل سوگ را پشت سر بگذاریم؟
با مشاهده نشانه‌های سوگ بیمارگونه باید از روانشناس کمک بگیرید. هدف از درمان این است که فرد بتواند سلامت روان خود را به دست آورده و جریان زندگی طبیعی خود را ادامه دهد. با توجه به شرایط ممکن است درمانگر از روش‌های مختلفی مثل (درمان‌های شناختی، درمان‌های رفتاری و گروه درمانی) استفاده کند. برای اطلاع از علت افسردگی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه مراحل سوگ می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
بله؛ تمامی افراد این مراحل را پشت سر می‌گذارند اما مدت زمان، شدت یا ترتیب آن‌ها می‌تواند برحسب عوامل مختلفی متفاوت باشد.
میزان و عمق رابطه طرفین، نحوه فوت و همین‌طور سلامت روان و شخصیت فرد ازجمله مسائل تأثیرگذار در عبور از مراحل سوگ هستند.
گه از رابطه قبلیتون جدا شدید (طلاق) حتی اگه قلبا و دلی هم عاشق طرفتون نبودین و منطقی تصمیم گرفتید که جدا بشید حتی اگه این جدایی توافقی هم بوده فکر نکنید با خوانده شدن
صیغه طلاق همه مشکلات حل میشه و میتونید وارد رابطه جدید بشید در این حالت اگه وارد رابطه جدیدی شدید حتی اگه از صمیم قلب عاشق و دلباخته پارتنر جدیدتون هم باشین به دلیل تبعات این جدایی ناخواسته و خارج از ارادتون افکار و احساسات متناقضی رو تجربه میکنید و هیچ موقع نمیتونید اون احساسات پاکتون رو به وی منتقل کنید که این امر به مرور باعث میشه شریک عاطفیتون هزار و یک فکر منفی راجب این رابطه کنه باعث میشه ناخواسته افکار و احساسات و هیجانات منفی نسبت به رابطه ایجاد بشه احساس بی اعتمادی ایجاد بشه حالا هی قسم و آیه بخور که به خدا هیچ احساسی نسبت به رابطه قبلیم نداشتم دوسش نداشتم و…. مگه میتونی حسن نیتتو بهش ثابت کنی چیجوری بیان کنم در حقیقت تو این دوره سوگ که حداقل یکسال طول میکشه احساساتی مثل عذاب وجدان و…. به سراغتون میاد در صورتی که اینها همش ناشی از هیجانات و احساسات منفی بوده در واقع این طلاق یا جدایی الزاما به معنای شکست عشقی نیست و طلاق و جدایی صورت گرفته کاملا منطقی بوده ولی در این حالتی که داری طی میکنی کفه احساسات سنگین تر از منطقتون میشه
چقدر جالب بود نظرتون…
من شوهرمو سه ساله از دست دادم ولی هنوز حس می کنم کنارمه ازین که یه روز ترکم کنه میترسم. لطفا بگید چیکار کنم
سلام و درود معصومه عزیز
سوگواری شما به نظر میاد قرار نیست تمام بشه. شما حتی از تمام شدن این سوگواری هم میترسید . این میتونه نشانه ای از افسردگی شما باشه. مرگ عزیزان سخت و دردناکه اما فراموش نکنید که زندگی جریان داره و شما هنوز در این جهان هستید و وقت برای زندگی کردن دارید. اگر حس ادامه ندارید یا منتظرید این زندگی به پایان برسه باز هم نشونه دیگری از افسردگی هست. حتما برای دریافت خدمات مشاوره روانشناسی با شماره های درج شده تماس بگیرید.