اختلال تبدیلی (Conversion Disorder): از علل و علائم تا جدیدترین درمان
اختلال تبدیلی (Conversion Disorder) که امروزه با نام “اختلال نشانه عصبی کارکردی” نیز شناخته می‌شود، یک وضعیت روانی-عصبی است که در آن فرد علائم فیزیکی (مانند فلج، کوری، یا تشنج) را تجربه می‌کند بدون اینکه علت پزشکی یا نورولوژیکی مشخصی برای آن یافت شود. این نشانه‌ها ناخودآگاه هستند و معمولاً پس از یک رویداد استرس‌زا یا traumatic ظاهر می‌شوند. مغز به طور واقعی این درد و ناتوانی را احساس می‌کند، اگرچه منشأ آن روانشناختی است. برای درمان این اختلال باید از روانشناس کمک بگیرید تا شما را راهنمایی کند. برای دریافت مشاوره فردی کلیک کنید.
علائم و نشانه های اختلال تبدیلی (علائم حسی-حرکتی)
علائم زیر نشان از مصرف مواد نیستند، محدود به علائم جنسی نیستند، به درد محدود نبوده و منافع مالی، اجتماعی و حقوقی در میان نیست. شایع ترین علائم اختلال تبدیلی کوری، فلج، لالی و گنگی است. این اختلال همراه با علائم زیر بروز پیدا می‌کند.
علائم حرکتی:
- فلج یا ضعف شدید در یک یا چند اندام
- مشکلات هماهنگی و تعادل (آتاکسی)
- لرزش، پرش عضلانی یا حرکات غیرعادی
- اختلال در راه رفتن
- حملات تشنجی غیرepileptic
- از دست دادن صدا (آفونیا) یا لالی
علائم حسی:
- نابینایی یا تاری دید موقت
- ناشنوایی
- بی‌حسی یا از دست دادن حس لامسه
- احساس گزگز یا مورمور در اندام‌ها
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال جسمانی سازی کلیک کنید.
شیوع اختلال تبدیلی
اختلال‌تبدیلی از کودکی تا سنین بالا بروز پیدا می‌کند اما شروع این بیماری قبل از 10 سالگی و بعد از 35 سالگی نادر اتفاق می‌افتد. معمولا از بعد 10 سالگی و قبل از 35 سالگی این اختلال نمایان می‌شود. میزان ابتلا به این اختلال نامشخص است اما در بین جوانان و بالغین شایع تر است. البته خانم ها به نسبت 2 به 1 از مردان بیشتر به این اختلال مبتلا می‌شوند. خانم ها علائم را در سمت چپ بدن بیشتر احساس می‌کنند.
خانم هایی که به اختلال تبدیلی مبتلا می‌شوند، در آینده نسبت به خانم های دیگر بیشتر به اختلال جسمانی دچار می‌شوند. در آقایان نیز رابطه بین اختلال‌تبدیلی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی یافت شده است.
برای آشنایی با نشانه های اختلالات سایکوسوماتیک کلیک کنید.
تشخیص اختلال تبدیلی در DSM5
به دلیل ناشناخته بودن عوامل بیولوژیکی اختلالات تبدیلی، با هیچ آزمایش و تستی قابل تشخیص نیست. تنها راه تشخیص این اختلال حذف عوامل دیگر است. عوامل استرس زا و اضطرابی شما بررسی می‌شود و تجربه های ناگوار خود را باید برای متخصص و درمانگر شرح دهید. DSM 5 تشخیص این اختلال را به علائم عصبی مرتبط دانسته که به حرکات کارکردی حسی و ارادی تاثیر می‌گذارد. تشخیص افتراقی اختلال تبدیلی بسیار اهمیت دارد. معیارهای تشخیصی DSM-5 برای این اختلال عبارتند از:
- وجود یک یا چند علامت که عملکرد حسی یا حرکتی ارادی را تحت تاثیر قرار دهد.
- علائم با یک condition پزشکی یا عصبی دیگر قابل توجیه نباشند.
- علائم باعث ناراحتی قابل توجه یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر areas مهم زندگی شوند.
برای درک بهتر این اختلال حتما مقاله مکانیسم تبدیل را بخوانید.
علت اختلال تبدیلی
دلیل دقیق این اختلال ناشناخته است، اما نظریه غالب این است که یک رویداد استرس‌زا یا traumatic (مثل یک تصادف، از دست دادن عزیز، یا سوءاستفاده) باعث می‌شود مغز به طور ناخودآگاه پریشانی روانی را به نشانه‌های جسمی “تبدیل” کند.
عوامل خطر و افزایش دهنده احتمال ابتلا:
- سابقه سوءاستفاده جسمی، عاطفی یا جنسی در کودکی
- داشتن یک بیماری عصبی دیگر (مانند صرع)
- وجود سایر اختلالات روانی (به ویژه اختلالات اضطرابی، افسردگی، یا اختلالات تجزیه‌ای)
- داشتن ویژگی‌های شخصیتی خاص (کمال‌گرایی، سخت‌کوشی افراطی)
- جنسیت (زنان نسبت به مردان بیشتر تشخیص داده می‌شوند)
برای آشنایی با راه های مهار فشار روانی کلیک کنید.
اختلالات همزمان
اختلالات همراه معمولا به تشخیص اختلال‌تبدیلی کمک می‌کنند. در مطالعات مختلف مشخص شده است که 89 درصد این اختلال با سایر اختلالات اضطرابی دیگر همراه است که در ادامه مهم ترین آن ها را نام برده ایم.
- اختلال افسردگی عمده
- اختلالات اضطرابی (به ویژه اختلال پانیک)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
- اختلالات شخصیت (مانند مرزی یا نمایشی)
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نحوه توقف افکار خودکشی کلیک کنید.
چه عواملی باعث افزایش ابتلا به اختلال تبدیلی می‌شوند؟
حقیقتا عواملی وجود دارد که باعث تشدید علائم اختلال‌تبدیلی می‌شود. این عوامل شاید جسمانی نباشد، اما نباید آن ها را نادیده گرفت. پس مساله را جدی بگیرید و برای پیشگیری اقدام کنید. عوامل خطر اختلال تبدیلی به شرح زیر شناسایی شده است.
- سابقه آزارهای جنسی در کودکان
- داشتن ویژگی های شخصیتی ناسازگار
- وظیفه شناسی
- اختلالات شخصیت
- سابقه بیماری عصبی (صرع)
- عضو خانواده مبتلا به اختلال تبدیلی
- سابقه بیماری های روانی (اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلال تجزیه هویت)
- سخت کوشی
- کمال گرایی
- جنسیت (خانم ها به نسبت 2 به 1 بیشتر از آقایان به اختلال تبدیلی مبتلا می‌شوند.)
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال هیستریک کلیک کنید.
روش های درمان اختلال تبدیلی : یک رویکرد چند وجهی
خبر خوب این است که علائم این اختلال اغلب کوتاه‌مدت هستند و بسیاری از افراد به طور خودبه‌خود یا با درمان بهبود می‌یابند. هدف درمان، کاهش علائم و Addressing ریشه روانشناختی مشکل است.
روان درمانی : سنگ بنای درمان است.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): به بیمار کمک می‌کند باورها و الگوهای فکری مرتبط با علائم را شناسایی و تغییر دهد.
- هیپنوتراپی: برای دسترسی به ناخودآگاه و کشف تعارضات پنهان موثر است.
- درمان خانواده محور: برای آموزش خانواده و ایجاد محیطی حمایتگر.
فیزیوتراپی: برای افرادی که علائم حرکتی مانند ضعف یا مشکلات راه رفتن دارند، حیاتی است. فیزیوتراپی به حفظ قدرت عضلانی، جلوگیری از آتروفی و بازگشت تدریجی عملکرد کمک می‌کند.
دارودرمانی: هیچ داروی خاصی برای درمان خود اختلال وجود ندارد، اما ممکن است از داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی برای مدیریت شرایط همزمان (مانند اضطراب و افسردگی) استفاده شود.
تغییر سبک زندگی و مدیریت استرس:
- تمرینات تکنیک‌های آرام‌سازی (Relaxation) مانند یوگا و مدیتیشن
- ورزش منظم
- خواب کافی
- رژیم غذایی متعادل
کلام آخر: امید به بهبودی وجود دارد
اختلال تبدیلی اگرچه می‌تواند ترسناک و ناتوان‌کننده باشد، اما یک وضعیت قابل درمان است. کلید موفقیت در درمان، درک این موضوع است که علائم واقعی هستند (نه “تظاهر”) و همکاری بین یک تیم درمانی شامل روانشناس، روانپزشک و فیزیوتراپیست است. پذیرش ریشه روانشناختی مشکل، اولین و مهم‌ترین گام به سمت بهبودی است.
برای دریافت مشاوره تلفنی و رزرو وقت با شماره تلفن ثابت ۹۰۹۹۰۷۰۳۵۴ (سراسر کشور) یا 02191002360 (تهران) تماس حاصل فرمایید.
