اختلال علائم جسمانی | نشانه ها ، علل و درمان

اختلال علائم جسمانی یکی از بیماری‌های اضطرابی است که خود را به‌صورت درگیری ذهنی شدید با مشکلات بدنی نشان می‌دهد. این بیماران معمولاً دچار یک یا چند نشانه جسمی مثل درد در کمر یا شکم هستند و سپس به شکلی افراطی به این نشانه‌ها پاسخ می‌دهند.

فهرست مطالب

بااین‌حال آن‌ها بیشتر از آنکه برای اختلالشان ریشه روانی در نظر بگیرند تصور می‌کنند دچار مشکل جسمانی شده‌اند و به همین خاطر مرتباً با متخصصین مختلف در تماس بوده و وضعیت سلامتی خود را بررسی می‌کنند. پیدا نکردن مشکل و عدم باور به روانی بودن بیماری سیر درمان را طولانی‌تر خواهد کرد. در ادامه نشانه ها، علل و درمان این اختلال را آورده‌ایم. برای آشنایی با سایر اختلالات سایکوسوماتیک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال جسمانی سازی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

اختلال علائم جسمانی

افراد دچار اختلال علائم جسمانی نسبت به کوچک ترین نشانه های درد نیز واکنش افراطی نشان می‌دهند. آن ها دائم در مورد سلامت جسم خود نگرانند و با جزئی ترین درد به درمانگاه و پزشک مراجعه می‌کنند. با وجود این که هیچ نوع منشا واقعی برای وجود بیماری یا مشکل وجود ندارد، اما آن ها دچار استرس بیش از حد شده و دائم از دکتری به دکتر دیگر وقت می گیرند و آزمایش های مختلفی می دهند. این وضعیت زندگی عادی آن ها را با مشکل مواجه می‌کند.

این بیماری موجب اثبات رابطه ذهن و بدن می‌شود. چرا که خیلی اوقات دردهایی که این افراد احساس می کنند واقعی است اما نه به دلیل زمینه بیماری جسمانی بلکه به واسطه نگرانی ذهنی و اضطرابشان در مورد سلامت بدنشان است. ذهن آن ها آنقدر یک درد جزئی و سطحی را جدی قلمداد می کند که بابت آن رنج زیادی نیز متحمل می‌شود. فرد دچار اختلال علائم جسمانی ، تمارض نمی‌کند و یا علائم را تظاهر نمی کند. او واقعا درد می کشد اما این دردها ریشه بیماری جسمانی ندارند.

حتما از صفحه اینستاگرام ذهن نو دیدن نمایید.

علائم و نشانه های اختلال علائم جسمانی چیست

اختلال علائم جسمانی یکی از انواع بیماری‌های اضطرابی است که خود را به‌صورت ترس شدید از علائم جسمانی نشان می‌دهد. این بیماران معمولاً دارای یک یا چند نشانه جسمانی قابل‌توجه هستند ولی شدت ترس یا نگرانی که برای فرد پیش می‌آید به‌مراتب شدیدتر از میزان بیماری است.

بیماران به دلیل نشانه‌های جسمانی که تجربه می‌کنند در اولین قدم با پزشک متخصص تماس می‌گیرند و معمولاً تلاش می‌کنند تا از سلامت خود اطمینان خاطر پیدا کنند، اما متأسفانه این اطمینان یا برای فرد پیش نخواهد آمد و یا به‌سرعت از بین می‌رود و به همین خاطر مراجعه به تعداد زیادی از متخصصین سلامت یکی از نشانه‌هایی است که در اکثر مواقع همراه با این بیماری دیده می‌شود.

اضطراب از نشانه‌های فیزیولوژیک، کیفیت زندگی را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار می‌دهد و همچنین مشکلات بسیاری برای روابط اجتماعی یا فعالیت‌های کاری و تحصیلی این افراد ایجاد می‌کند. آن‌ها معمولاً به حدی راجع به نشانه‌های جسمانی و ترس‌هایشان با اطرافیان صحبت می‌کنند که دوستان یا اطرافیانشان تمایل خود برای صحبت با او را از دست می‌دهند.

با توجه به اینکه این نشانه‌ها به‌صورت خودبه‌خود درمان نمی‌شوند و حتی ممکن است به‌مرورزمان شدت بیشتری پیدا کنند درصورتی‌که این نشانه‌ها را در خود یا هریک از اطرافیانتان مشاهده می‌کنید بهتر است با یک متخصص روانشناسی در این زمینه صحبت کنید.

بیشتر بخوانید : علائم اضطراب شدید

تفاوت اختلال علائم جسمانی با خودبیمارانگاری

خودبیمارانگاری نیز درست مانند اختلال علائم جسمانی یکی از اختلالات اضطرابی است که باعث می‌شود فرد نشانه‌های بدنی هرچند ضعیف را دلیلی برای بیماری‌های جدی بداند و دائماً دراین‌باره با متخصصین مشورت کرده یا در حال مطالعه راجع به بیماری‌های مختلف باشد. این دو اختلال اشتراکات بسیاری با یکدیگر دارند و شاید تشخیص دادن آن‌ها از یکدیگر کار چندان راحتی نباشد.

بااین‌حال متخصصان معتقدند افراد دارای اختلال علائم جسمانی به‌واقع نشانه‌های جسمانی را در حد متوسط یا شدید تجربه می‌کنند و به دنبال درمان همین نشانه‌ها هستند اما خودبیمارانگاران معمولاً بدون تجربه نشانه‌های جسمی یا در صورت وجود نشانه‌های بسیار ضعیف آن را دلیلی از یک بیماری خطرناک می‌دانند و به دنبال پاسخ این سؤال هستند که آیا به این بیماری مبتلا شده‌اند یا خیر. برای آشنایی با سایر اختلالات اضطرابی کلیک کنید.

دلایل اختلال علائم جسمانی

اختلال علائم جسمانی به دلیل اضطراب در فرد ایجاد می‌شود، اما چرا این اضطراب خود را به‌صورت نشانه‌های بدنی و نگرانی برای این علائم نشان می‌دهد؟ متخصصین چند دلیل را به‌عنوان علت این بیماری مطرح می‌کنند. توجه داشته باشید که معمولاً مجموعه‌ای از این علائم در یک فرد باعث بروز بیماری می‌شود.

?سابقه ژنتیکی

اگرچه وراثت نقش چندان قوی و اثبات‌شده‌ای در اختلال علائم جسمانی ندارد اما متخصصین معتقدند بیماری‌های اضطرابی تا حدودی به ژنتیک وابسته هستند و همین‌طور احتمال بروز اختلال علائم جسمانی در افرادی که سابقه این بیماری را در خانواده دارند بیش از دیگران است.

?تجربیات ناخوشایند

تحقیقات نشان می‌دهد بسیاری از افراد مبتلا به اختلال علائم جسمانی در طول دوره کودکی تجربه یک بیماری ناخوشایند را پشت سر گذاشته‌اند و خاطرات مربوط به آن هنوز در ذهن فرد باقی مانده است.

?جلب‌توجه

درگیری با نشانه‌های جسمانی می‌تواند بیش از هر چیز به معنای تلاش برای دریافت توجه از جانب دیگران باشد. افرادی که بر اساس تجربیات دوران کودکی به این نتیجه می‌رسند که اگر دچار ناتوانی یا بیماری باشند بیشتر موردتوجه اطرافیان قرار می‌گیرند احتمالاً این عادت را در بزرگ‌سالی نیز ادامه خواهند داد. بااین‌حال توجه داشته باشید که اختلال علائم جسمانی به معنای تمارض به بیمار بودن نیست بلکه فرد به‌واقع نشانه‌های ناراحتی جسمانی را تجربه می‌کند اما شدت اضطراب فرد با نشانه‌ها همخوانی ندارد.

تلاش برای جلب‌توجه اطرافیان ممکن است در افرادی که به‌خوبی نمی‌توانند از احساسات خود صحبت کرده و یا مشکلات را به شیوه‌ای منطقی حل کنند نیز دلیلی برای ایجاد اختلال علائم جسمانی باشد. درواقع این افراد با این نشانه‌ها از دیگران توقع دارند که صدای کمک خواهی‌شان را شنیده و برای کمک به آن‌ها حاضر شوند.

?رویدادهای استرس آمیز

اختلال علائم جسمانی در بیشتر مواقع به دنبال یک اتفاق پرتنش برای فرد شروع می‌شود. افرادی که آمادگی کافی برای شروع این بیماری را داشته باشند به دنبال بروز اتفاقاتی مثل از دست دادن عزیزان یا شکست‌های عاطفی ممکن است نشانه‌های اختلال را از خود نمایش دهند.

بیشتر بخوانید : هیستری چیست

تشخیص اختلال علائم جسمانی

تشخیص اختلال علائم جسمانی فقط توسط متخصص صورت می‌گیرد. نشانه‌ها بسیار به یکدیگر شبیه بوده و به راحتی با نشانه های واقعی قابل تفکیک نیست. سوابق بیمار نقش بسیار مهمی در تشخیص دارد. وجود همراهان نیز به تشخیص بهتر کمک می‌کند. اما معمولا بعد از کلی آزمایش و صرف وقت وضعیت بیمار توسط روانپزشک یا روانشناس به طور دقیق مشخص می‌شود.

چه عواملی احتمال ابتلا به علائم جسمانی را بیشتر می کنند؟

با توجه به آمارها برخی شرایط بروز اختلال عللائم جسمانی را تشدید می‌کنند. متخصص با بررسی این عوامل نیز می‌تواند به تشخیص این بیماری نزدیک‌تر شود.

? سابقه ابتلا به یک بیماری

?فرد دچار افسردگی یا اختلالات اضطرابی باشد

? اعتیاد به الکل و یا تحت تاثیر مواد باشد

? دچار اختلال استرس پس از سانحه باشند

? مورد تجاوز و سوء استفاده واقع شدن (گاه این وضعیت در خانواده همچنان ادامه دارد)

? وضعیت مالی بد و نابه سامان

برای آشنایی بیشتر با عوارض استرس و فشار روانی کلیک کنید.

عوارض اختلال علائم جسمانی چیست؟

این بیماری با توجه به این که وقت و هزینه زیادی از بیمار و گاه از خانواده او می‌گیرد، موجب پریشانی اعضای خانواده و خود او، مشکلات مالی، مشکل در محل کار، مشکلات مرتبط با بهداشت روان، افسردگی، اختلال در ارتباط با همکاران و دوستان و….. می‌شود.

درمان اختلال علائم جسمانی

به دنبال ایجاد نشانه‌های جسمانی آن‌ها برای اطمینان از وضعیت سلامتی خود به متخصصین مختلف مراجعه می‌کنند و اعتقادی به اینکه بیماری آن‌ها به دلیل شرایط عصبی ایجاد شده ندارند. آن‌ها معمولاً در اولین قدم توسط پزشک برای درمان‌های روانشناسی ارجاع داده می‌شوند. به همین خاطر توانایی درمانگر در جلب اطمینان بیمار و ایجاد این باور که می‌تواند به او برای درمان مشکل کمک کند در فرایند درمان اهمیت بالایی دارد. ازجمله اقداماتی که روانشناسان برای درمان این اختلال انجام می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1️⃣ ایجاد بینش و شناسایی علت

همان‌طور که گفته شد مبتلایان به اختلال علائم جسمانی باور ندارند که مشکل آن‌ها ریشه روانی دارد. به همین خاطر در اولین قدم درمانگر می‌بایست این بینش را برای فرد ایجاد کند که او به دلیل اضطراب بیش‌ازحد دچار چنین مشکلی شده است. برای این کار درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا وقایع پراضطرابی که پیش از شروع این بیماری برای وی ایجاد شده را به خاطر بیاورد و سعی کند رابطه شروع این وضعیت یا تشدید آن با بحران‌های زندگی را پیدا کند.

سپس درمانگر و بیمار با کمک یکدیگر دلایلی که باعث بروز این شرایط شده را جستجو می‌کنند. برای مثال ممکن است ناتوانی از بیان خواسته‌ها یا تلاش برای جلب محبت اطرافیان از دلایلی باشند که باعث ایجاد یا شدت گرفتن بیماری شده‌اند. هنگامی‌که این دلایل شناسایی شد برای درمان آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود.

2️⃣ تغییر باورهایی که باعث ایجاد بیماری می‌شوند

اصلی‌ترین مرحله درمان ایجاد تغییر در باورهای بیمار است. بیماران مبتلا به اختلال علائم جسمانی معمولاً حساسیت بیش‌ازحدی نسبت به نشانه‌های بدنی دارند و هنگامی‌که متوجه مشکلات ساده‌ای در شرایط جسمی خود می‌شوند آن‌ها را سوءتعبیر می‌کنند و این سوءتعبیر باعث بروز اضطراب بیشتر در فرد می‌شود. درمانگر این چرخه را برای بیمار توضیح داده و سپس به او کمک می‌کند تا حساسیت خود را نسبت به نشانه‌های جسمانی و همین‌طور تعبیر آن‌ها به‌عنوان یک بیماری جدی کنار بگذارد.

3️⃣ آموزش کنترل هیجانی و حل مسئله

با توجه به اینکه بیشتر بیماران مبتلا به اختلال علائم جسمانی در بیان احساسات یا حل کردن منطقی مشکلات خود ناتوان هستند روانشناسان به فرد کمک می‌کنند تا راهکارهایی را برای کنترل اضطراب و همین‌طور حل مسئله آموزش ببیند و از این راه احتمال بروز اختلالات جسمانی کاهش پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید : درمان اضطراب

4️⃣ دارودرمانی

اگرچه داروی مشخصی برای درمان این اختلال وجود ندارد بااین‌حال درصورتی‌که روانشناس احساس کند شدت اضطراب به میزانی است که فرد نیاز به استفاده دارو دارد با کمک متخصصین برای وی از داروهای ضد اضطراب استفاده می‌کند.

تاثیر دارو نماها در بهبود اختلال علائم جسمانی چیست؟

دارونماها به دسته ای از روش های درمان گفته می شوند که فرد تصور می کند روش درمانی یا داروی خاصی در مورد او اجرا می‌شود. برای بررسی تاثیر دارو نماها بر اختلال علائم جسمانی یک آزمایش ساده طراحی کردند.

دو بیمار با شرایط یکسان را طی بیست روز تحت آزمایش قرار دادند. آن ها را در یک اتاق که با یک پارتیشن جدا می شد قرار دادند، چشمان آن ها را بستند. به نفر اول گفته شد که سرنگی برای مکش خون به تو وصل می شود و به نفر دوم گفتند سرنگی برای تزریق مواد تقویتی به تو وارد می شود.

این کار را هر روز با آن ها تکرار کردند (سرنگ ها هیچ خاصیتی نداشتند و فقط یک دارونما بودند). بعد از بیست روز نفر اول به شدت ضعیف و بیمار شده بود و احساس خوبی نداشت. اما نفر دوم به طور چشمگیری قوی تر و سرحال تر به نظر می رسید.

وقتی آزمایش به آن ها توضیح داده شد، به شدت تعجب کردند و احساسات خود را کاملا واقعی و غیر قابل باور توصیف کردند. آن ها به وضوح متوجه قدرت ذهن بر علائم جسمانی که تجربه می‌کردند، شدند.

سؤالات متداول

اختلال علائم جسمانی چیست؟

یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که خود را به‌صورت علائم جسمانی نشان می‌دهد. در این اختلال بیمار یک یا چند نشانه جسمانی مانند سردرد یا کمردرد را تجربه می‌کند و به‌شدت نسبت به آن‌ها دچار اضطراب می‌شود.

آیا درمان دارویی برای اختلال علائم جسمانی وجود دارد؟

دارویی به‌صورت اختصاصی برای درمان این بیماری وجود ندارد اما درصورتی‌که درمانگر احساس کند شدت اضطراب بیش‌ازحدی است که بتوان آن را کنترل کرد ممکن است از داروهای ضد اضطراب برای کاهش نشانه‌ها استفاده کند.