میکروسفالی | علل، علائم و درمان اختلال میکروسفالی
میکروسفالی نام بیماری است که در آن جمجمه فرد به‌اندازه کافی رشد نمی‌کند. در نتیجه اندازه سر یا مغز کودک نسبت به همسالانش کوچک‌تر است. کوچک‌تر بودن اندازه سر در این کودکان به این معناست که مغز نمی‌تواند رشد طبیعی داشته باشد. در نتیجه می‌توان گفت که اولین پیامد میکروسفالی ناتوانی یا عقب‌ماندگی ذهنی است. میکروسفالی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که ژنتیک، استفاده از مواد مخدر و درگیری با بعضی از بیماری‌های عفونی از جمله سرخجه دلایل آن هستند.
باتوجه‌به اینکه این بیماری درمانی نداشته و می‌تواند مشکلات بسیاری را برای خود کودک و همین‌طور خانواده او به همراه داشته باشد بهتر است برای پیشگیری از این بیماری اقدام کنید. به‌علاوه اگر شما یا هر یک از نزدیکان‌تان درگیر این بیماری شده بهتر است برای کم‌کردن مشکلات از یک مشاور متخصص کمک بگیرید.
میکروسفالی
به‌طورکلی رشد مغز تا بعد از تولد نیز ادامه دارد. در طول این مدت به همان اندازه که مغز در حال رشد است جمجمه و سر کودک نیز رشد می‌کند؛ تا مغز فضای کافی برای بزرگ‌تر شدن داشته باشد. در کسانی که درگیر میکروسفالی می‌شوند به هر دلیلی مرزهای جمجمه زودتر از زمانی که باید بسته می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که اولاً سر این کودکان نسبت به همسالان‌شان بسیار کوچک‌تر باشد. ثانیاً بسته‌شدن مرزهای جمجمه اجازه رشد کافی را از مغز می‌گیرد. و به همین خاطر یکی دیگر از نشانه‌های میکروسفالی عقب‌ماندگی‌های ذهنی هستند.
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک نمایید.
علائم میکروسفالی
همان‌طور که گفتیم کوچک بودن اندازه دور سر مهم‌ترین و بارزترین علامت Microcephaly است. علاوه بر این سایر علائم میکروسفالی باتوجه‌به شدت این بیماری عبارت‌اند از:
- ناتوانی در عملکردهای ذهنی
- ناتوانی ذهنی
- تأخیر در رشد حرکتی
- تأخیر در رشد گفتاری
- جمجمه دفورمه شده
- ناهماهنگی در حفظ تعادل
- اختلال در حس‌های فیزیولوژیک مانند شنوایی و بینایی
- اختلال در بلع و غذا خوردن کودک
- گرفتگی یا اسپاسم عضلانی
- تشنج
- ناتوانی در حفظ هماهنگی حرکتی
برای آشنایی با سایر بیماری های ژنتیکی در کودکان کلیک کنید.
تشخیص میکروسفالی
تشخیص میکروسفالی حتماً باید زیر نظر یک متخصص صورت بگیرد. به‌طورکلی دو راه برای تشخیص این بیماری وجود دارد. یکی از آنها مربوط به دوران بارداری و دیگری مربوط به پس از تولد نوزاد است.
تشخیص میکروسفالی در حین بارداری
تشخیصMicrocephaly در حین بارداری در سه‌ماهه آخر و توسط دستگاه سونوگرافی انجام می‌شود. در این روش اندازه دور سر نوزاد با استفاده از دستگاه گرفته می‌شود. و اگر مشکلی وجود داشته باشد مشخص خواهد شد. بااین‌حال دقت داشته باشید که قبل از سه‌ماهه آخر دوران بارداری، احتمال خطا در تشخیص میکروسفالی بسیار بیشتر می‌شود.
تشخیص میکروسفالی پس از دوران بارداری
تشخیص‌میکروسفالی پس از تولد از طریق جدول‌های استاندارد رشدی بر اساس سن و جنس انجام می‌شود. متخصص کودک اندازه دور سر نوزاد را باتوجه‌به این جدول‌ها بررسی می‌کند؛ و درصورتی‌که اندازه سر نوزاد حدود دو انحراف معیار نسبت به همسالانش کم‌تر باشد، می‌توان نوزاد را مبتلا به Microcephaly در نظر گرفت. علاوه بر این می‌توان از دستگاه‌های تصویربرداری مغز مانند MRI برای تشخیص میکروسفالی استفاده کرد.
برای آشنایی با نحوه برخورد با کودکان استثنایی کلیک کنید.
علل میکروسفالی
تا کنون هیچ دلیل واضح و مشخصی برای ابتلا به میکروسفالی مشخص نشده است. در مجموع اختلال Microcephaly می‌تواند دارای سه دسته علت باشد که شامل اختلالات کروموزومی، رخدادهای دوران جنینی و اتفاقات دوران پس از تولد است:
اختلالات کروموزومی
از جمله اختلالات کروموزومی که با میکروسفالی در ارتباط هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سندرم ادوارد یا تریزومی ۱۸
- سندرم جیغ گربه
- روبنشتاین تایبی
- اسمیت لملی اوپیتز
- سندرم سکل
- سندرم کری دو چت
- سندرم جنین الکلی
اتفاقات دوران جنینی
مهم‌ترین عواملی که می‌تواند باعث ابتلا به‌میکروسفالی شود مربوط به اتفاقات دوران جنینی است. از جمله این اتفاقات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ابتلا مادر به عفونت‌هایی مانند سرخجه، توکسوپلازموز و سایتومگالوویروس
- نرسیدن خون به مغز جنین
- عدم تغذیه مناسب مادر
- قرارگیری مادر در معرض اشعه‌های خطرناک
- مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی مادر
- ابتلا مادر به ویروس زیکا
- ابتلا مادر به فنیل کتونوری (PKU)
اتفاقات پس از تولد
میکروسفالی می‌تواند حتی پس از تولد هم رخ دهد. در چنین حالتی بنا به علت‌های مختلف، مرزهای جمجمه زودتر از آنچه که باید بسته می‌شود. در نتیجه رشد مغز نیز متوقف شده و کودک دچار میکروسفالی می‌شود. یکی دیگر از دلایل درگیری با این بیماری پس از تولد نیز این است که درست پس از زایمان اکسیژن کافی به مغز نوزاد نرسد. این شرایط باعث می‌شود نوزادی که تا مرحله‌ای پس از تولد رشد طبیعی داشته نیز ناگهان درگیر این بیماری شود.
درمان میکروسفالی
متأسفانه تاکنون هیچ درمان قطعی برای درمان‌میکروسفالی پیدا نشده است. تنها راه درمان این بیماری درمان علامتی می‌باشد، یعنی برای کاهش مشکلات این افراد می‌توان تا حدودی علائم آنها را مورد بهبود قرار داد. از جمله درمان‌های معمول برای کاهش علائم Microcephaly می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
دارودرمانی
داروها یکی از درمان‌هایی هستند که اغلب اوقات برای بیماران درگیر با میکروسفالی تجویز می‌شوند. این داروها اگرچه نمی‌توانندMicrocephaly را درمان کنند اما برای کنترل بعضی از علائم مثل تشنج و یا بیش‌فعالی بسیار مفید هستند.
جراحی
اقدام اصلی که در جراحی انجام می‌شود این است که درزهای جمجمه را باز می‌کنند تا از شدت پیدا کردن علائم جلوگیری شود. بااین‌حال این روش برای همه بیماران میکروسفالی توصیه نمی‌شود.
توان‌بخشی
توان‌بخشی‌ها یکی از بهترین درمان‌ها برای بیماران‌میکروسفال هستند. در این درمان به بیمار کمک می‌کنند تا بتواند از همان مقدار توانایی ذهنی که دارد به بهترین شکل استفاده کند. بعضی از روش‌هایی که در توان‌بخشی استفاده می‌شوند عبارتند از:
گفتاردرمانی
کودکان مبتلا به Microcephaly مشکلات بسیاری را در صحبت‌کردن، ارتباط برقرار کردن با دیگران و همین‌طور بلع دارند. در جلسات گفتاردرمانی به کودک کمک می‌شود تا حدودی این مشکلات را کنار گذاشته و توانایی‌های خود را در این زمینه‌ها بیشتر کند. برای دریافت خدمات گفتار درمانی برای کودکان کلیک کنید.
کاردرمانی
یکی دیگر از مشکلات همراه بامیکروسفالی ناتوانی‌های حسی و حرکتی هستند. یعنی این کودکان در احساس‌کردن محیط خود و همین‌طور انجام رفتارهای مختلف با مشکل مواجه هستند. در جلسات کاردرمانی بر روی مهارت‌های حسی و حرکتی آنها تمرکز می‌شود.
فیزیوتراپی
تمرین‌های فیزیوتراپی برای بیماران میکروسفال به آنها کمک می‌کند تا عضلات بدنشان را تقویت کرده و تا حدودی بهتر بتوانند حرکت کنند.
پیشگیری از میکروسفالی
درست است که راه درمانی برایMicrocephaly وجود ندارد بااین‌حال شما می‌توانید با استفاده از برخی راهکارها احتمال تولد نوزادی با این بیماری را کم کنید. بعضی از راهکارهایی که می‌تواند برای پیشگیری از میکروسفالی به شما کمک کند عبارتند از:
مشاوره‌های ژنتیکی را جدی بگیرید
پیش از اینکه برای بارداری اقدام کنید و به‌خصوص اگر در خانواده شما یا همسرتان سابقه میکروسفالی وجود دارد از مشاوره ژنتیکی استفاده کنید. انجام این مشاوره‌ها بهترین راهکار برای کنترل این بیماری است. مشاورین به شما کمک می‌کنند تا از سلامتی خود، همسرتان و همین‌طور فرزندی که به دنیا می‌آورید اطمینان بیشتری داشته باشید.
برای دریافت خدمات مشاوره بارداری کلیک کنید.
از مواد مخدر دوری کنید
همان‌طور که گفتیم استفاده از مخدرهایی مثل الکل احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. پس یکی از ساده‌ترین کارهایی که برای جلوگیری از این بیماری می‌توان انجام داد این است که قبل از بارداری و در حین آن از مصرف مخدرها یا قرارگرفتن در معرض دود آنها خودداری کنید.
برای آشنایی با سایر عوارض اعتیاد در بارداری کلیک کنید.
مبارزه با عفونت‌ها
بیماری‌های عفونی مثل سرخجه یا توکسوپلاسموزیس از جمله عواملی هستند که با Microcephaly ارتباط مستقیمی دارند. پس اگر در زمان بارداری یا پیش از آن درگیر هر نوع عفونتی شده‌اید بهتر است این موضوع را با یک متخصص در میان بگذارید.
میکروسفالی و اهمیت مشاوره
اگر شما نیز درگیر بیماری Microcephaly برای فرزند یا یکی از آشنایان‌تان شده‌اید احتمالاً روزهای سختی را می‌گذرانید. یکی از مشکلات جدی میکروسفالی فشار روانی و بیماری‌های روحی است که برای والدین و سایر اطرافیان به همراه دارد. در چنین شرایطی کمک‌گرفتن از یک روان‌شناس متخصص می‌تواند کمک‌کننده باشد.
مشاورین علاوه بر اینکه با انجام جلسات توان‌بخشی می‌توانند به فرزند شما کمک کنند جلساتی را نیز برای کمک به خود شما برگزار می‌کنند. در این جلسات به شما کمک می‌شود تا با این شرایط کنار آمده و سلامت روان خود را حفظ کنید. به‌علاوه اطلاعات مفیدی نیز راجع به این بیماری و نحوه برخورد با کودک میکروسفال آموزش خواهید دید.
برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
آیا سن بالای مادر با افزایش احتمال ابتلا به میکروسفالی ارتباط دارد؟
