دوران سالمندی

دوران سالمندی از جمله دوره‌هایی است که هر انسانی نیازمند توجه‌های ویژه‌ای می‌باشد. پیر شدن و کهولت سن با تغییراتی در بدن انسان همراه است که نیاز به مراقبت و بررسی‌های بیشتری ضرورت پیدا می‌کند تا افراد بتوانند در این دوره بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهند. پیری در واقع به معنای کم شدن قوای روانی و جسمانی افراد می‌باشد که به مرور و به تدریج اتفاق می‌افتد و علائم آن در فرد نمایان می‌گردد. در ادامه تغییرات جسمی و روانی دوران سالمندی و عوامل موثر بر آن‌ها را بررسی کرده‌ایم. برای درک و بهبود ارتباط با سالمندان می‌توانید مشاوره خانواده دریافت نمایید.

فهرست مطالب

برای دریافت مشاوره در زمینه دوران سالمندی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی روانشناسی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

سن دوران سالمندی

سن دوران سالمندی در جوامع مختلف با توجه به میانگین عمر و سن امید به زندگی متفاوت است. اما در بیشتر جوامع و براساس نظر سازمان جهانی بهداشت دوران سالمندی را به سن بیشتر از 65 سال اتلاق می‌کنند. در این سنین افراد وارد دوره سالمندی شده و به مرور با تغییراتی در وضعیت جسمانی و روانی خود روبرو می‌شوند. ورود به این سن به این معنی نیست که افراد دیگر عملکرد خود را به طور کامل از دست داده و باید از همه چیز دست بکشند. بلکه نیاز به استراحت بیشتری داشته و دیگر بهتر است فشار زیادی به خود وارد نکنند.

تغییرات دوران سالمندی

در دوران سالمندی در بعدهای مختلفی شامل بعد رفتاری، بعد شناختی، هیجانی، اجتماعی و بعد جسمانی تغییراتی در افراد ایجاد می‌گردد؛ در ادامه به 11 بعدی اصلی هر زن و مردی پرداخته‌ایم. برای آشنایی با نحوه صحیح رفتار با سالمندان کلیک کنید.

1.تغییرات حسی

در تغییرات حسی، در حواس پنچگانه سالمندان تغییرات زیادی ایجاد می‌گردد که در ادامه پیرامون هر یک توضیحاتی ارائه کرده‌ایم:

شنوایی : هر چه سن بالاتر می‌رود، میزان شنوایی افراد نیز کم‌تر می‌گردد و اصطلاحا گوش سنگین‌تر می‌شود. در چنین حالتی شنیدن اصوات ضعیف و یا گفتار دیگران برای سالمند سخت است به همین دلیل از دیگران می‌خواهند که بلندتر صحبت کنند.
بینایی : سن که بیشتر می‌شود، چشم‌ها نیز اشک کمتری را تولید می‌کنند و به مرور این توانایی را از دست می‌دهند. به تدریج شبکیه چشم ضعیف می‌شود و عدسی کدر می‌گردد. به همین دلیل سالمندان نمی‌توانند تمرکز بالایی بر روی اشیا داشته باشند یا نسبت به نور و روشنایی حساس هستند.
چشایی و بویایی : جوانه‌های چشایی از 80 سالگی به بعد به مرور کاهش پیدا می‌کنند. همینطور گیرنده‌های بویایی نیز به مرور دچار مشکل می‌شوند که همین موضوع سبب کم شدن حس بویایی سالمندان می‌گردد.
لامسه : بدیهی است که سالمندان برخی تغییرات پوستی همچون چروک شدن، نازک شدن و خشکی پوست را تجربه می‌کنند. همین موضوع سبب می‌گردد که به تدریج لامسه آن‌ها ضعیف‌تر از قبل شود.

حتما از صفحه اینستاگرام ذهن نو دیدن نمایید.

2.تغییرات استخوانی و ماهیچه‌ای

در سنین پیری استخوان‌ها از نظر تراکم و اندازه، کوچک و ضعیف می‌شوند تا حدی که مستعد شکستن می‌گردند. به همین علت افراد با رسیدن به دوران سالمندی، قدی کوتاه‌تر از گذشته دارند. همینطور به دلیل تضعیف عضله‌ها نیز حرکات سالمندان کندتر از حالت جوانی می‌شود.

3. تغییرات پوستی دوران سالمندی

همانطور که اشاره کوتاهی کردیم پوست انسان با افزایش سن نازک‌تر و شکننده‌تر می‌گردد. انعطاف‌پذیرتر بودن پوست در سالمندان سبب می‌شود که در برابر ضربه آسیب‌پذیر باشد و چین و چروک‌ها، لکه‌ها و ضایعات پوستی نیز بیشتر نمایان شود.

4.عملکرد حرکتی

سالمندان معمولا توانایی رفتارها و یا حرکات پیچیده را از دست می‌دهند و نمی‌توانند فعالیت‌هایی که پیچیدگی دارد و یا نیازمند ظرفیت فیزیکی می‌باشد را به خوبی انجام دهند.

5.تغییرات دندان ها و لثه ها

دوران پیری با ضعیف و شکننده‌تر شدن دندان‌ها نیز همراه است. از سویی دیگر به دلیل تولید بزاق کم‌تر نیز لثه‌ها به تدریج تحلیل می‌روند و همین موضوع می‌تواند سبب خشکی دهان، پوسیدگی دندان‌ها، عفونت دهان، بوی بد دهان و همینطور ریزش دندان‌ها و یا ایجاد بیماری‌های مرتبط با لثه شود.

6. تغییرات مو و ناخن دوران سالمندی

موها در سنین پیری نازک‌تر و ضعیف‌تر از گذشته می‌شوند و حتی ممکن است سالمندان به دلیل تجربه خشکی بیش از حد در قسمت سر دچار خارش و ناراحتی در این ناحیه شوند.

همینطور ناخن‌ها نیز نسبت به گذشته ضعیف‌تر می‌گردند و به دلیل خشکی شکننده‌تر می‌شوند. ناخن‌های انگشتان پا در دوران سالمندی ضخیم‌تر می‌شوند و احتمال ابتلا به عفونت قارچی در آن افزایش می‌یابد.

7.هورمون‌ها و غدد درون‌ریز

از دیگر تغییرات جسمی دوران سالمندی، تغییرات هورمونی است. معمولا شایع‌ترین تغییرات هورمونی دوران سالمندی، تغییرات کنترل قند خون و متابولیسم کربوهیدرات می‌باشد که زمینه ابتلا به دیابت را برای سالمند ایجاد می‌کند.

از دیگر مشکلات هورمونی در افراد مسن، ایجاد اختلال در عملکرد تیروئید و مشکلات مربوط به چربی خون و متابولیسم کلسترول است.

8. اختلال در عملکرد روده و مثانه

در برخی از سالمندان وجود اختلال در عملکرد روده و مثانه سبب می‌شود تا کنترل مدفوع و ادرار خود را نداشته باشند. البته این موضوع می‌تواند به صورت تکرر ادرار و یا یبوست‌های مداوم و طولانی نیز در این سنین بروز کند.

برای آشنایی با معایب و مزایای خانه سالمندان کلیک کنید.

9. تغییرات جنسی دوران سالمندی

افراد مسن در دهه‌های هفتاد و هشتاد زندگی خود نیز دارای تمایلات جنسی هستند اما مشخصا تعداد دفعات آن به طور قابل توجهی کمتر می‌شود. در واقع تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی که در بدن رخ می‌دهد، سبب می‌شود که افراد با افزایش سن به محرک‌های بیشتری جهت تحریک شدن نیاز داشته باشند.

10. تغییرات سیستم اعصاب مرکزی و هورمون‌ها در دوران سالمندی

یکی از بارزترین مشکلاتی که برای سالمندان به وجود می‌آید، ایجاد مشکل در هیپوکامپ مغز است. اختلال در این قسمت از مغز سبب می‌شود که برای فرد سالمند مشکلاتی در زمینه یادگیری و حافظه رخ بدهد.

جالب است بدانید که با رسیدن به سن 80 سالگی، وزن مغز تا 17 درصد کاهش پیدا می‌کند و همینطور تعداد سلول‌های عصبی و نورون‌ها نیز کم می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود سالمندان نتوانند کلمات و یا اسم‌ها را به راحتی به یاد بیاورند.

11.تغییرات ذهنی و هوشی سالمندان

دوران سالمندی با تغییرات ذهنی و هوشی نیز برای سالمند همراه است؛ به طوری که در سنین کهنسالی ممکن است تغییراتی در عملکرد عالی مغز شامل به یاد آوردن، استدلال کردن و حل مسئله به وجود آید، یا سالمندان به سختی بتوانند اسامی و چهره‌های افراد را بیاد بیاورند.

برخی از سالمندان طی این سنین به دلیل کاهش شدید قدرت حافظه دچار اختلال آلزایمر می‌شوند؛ به طوری که فرد با گذشت زمان و به تدریج، اسامی و چهره‌های بیشتری را فراموش می‌کند. در چنین حالتی باید به اندازه یک نوزاد از او مراقبت و پرستاری شود.

آلزایمر با ایجاد مشکل در حافظه کوتاه مدت شروع می‌شود، اما به مرور دیگر قسمت‌های مغز را نیز درگیر و دچار آسیب می‌کند و در نهایت سبب بروز اختلالات شناختی، اختلال‌های خلقی، اختلالات رفتاری و … می‌گردد.

حتما درباره روانشناسی دوران سالمندی بخوانید.

عوامل موثر در میزان ایجاد تغییرات در دوران سالمندی

اینکه با گذشت سن افراد مسن چگونه وارد دوران سالمندی شوند و متحمل چه تغییراتی گردند؛ تا حد زیادی به چندین فاکتور وابسته می‌باشد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:

1. باور فردی به زندگی گذشته

زندگی گذشته سالمندان و احساسی که نسبت به آن دارند، در کیفیت دوران سالمندی تاثیر مستقیمی دارد. سالمندی که از زندگی گذشته خود و عملکردی که داشته است رضایت دارد، با آرامش به داشتن یک زندگی راحت فکر می‌کند. اما در مقابل سالمندی که در گذشته عملکرد خوبی نداشته است، مدام مضطرب و پریشان می‌باشد که همین موارد می‌تواند زمینه بیماری‌های روحی و روانی همچون افسردگی را در او ایجاد کند.

2.سازگاری با تغییرات دوران سالمندی

دوران سالمندی با تغییرات جسمی و روانی بسیاری همراه است و اگر فرد مسن بتواند این تغییرات را با روحیه و شخصیت منطف خود بپذیرد، می‌تواند به سازگاری نیز برسد. اما هر چه انعطاف‌پذیری ذهنی سالمند کمتر باشد و توانایی پذیرش تغییرات پیری را نداشته باشد؛ میزان سازگاری نیز در او کمتر می‌گردد و طبیعتا مشکلات بیشتری را نیز متحمل می‌شود.

برای آشنایی با نیازها و نحوه مراقبت از سالمندان کلیک کنید.

3.خواب کافی

با اینکه اغلب سالمندان دچار اختلالات خواب هستند اما داشتن خواب کافی به سالمند کمک می‌کند تا ذهنی آرام داشته باشد. بهتر است سالمندان 7 تا 8 ساعت خواب شبانه و نیم ساعت تا 40 دقیقه نیز خواب نیم‌روزی داشته باشند تا با انرژی بیشتری در طول روز به فعالیت‌های خود بپردازند.

4. داشتن فعالیت بدنی

انجام ورزش‌های روزانه به صورت منظم، به افراد سالمند کمک می‌کند تا میزان ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن همچون فشار خون، چربی خون و … در آن‌ها کاهش پیدا کند. بهتر است در دوران سالمندی ، افراد یک ورزش روزانه و روتین همچون پیاده‌روی را در برنامه روزانه خود بگنجانند. داشتن فعالیت بدنی در سنین سالمندی دارای مزیت‌هایی به شرح موارد زیر است:

کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی
کاهش بروز پوکی استخوان
بهبود عملکرد تنفسی
بهبود جریان خون
حفظ وزن ایده‌آل
و …

5.ورزش ذهن و مغز

عدم تمرکز و یا حواس‌پرتی در سالمندان طبیعی است اما هر چه سالمند زندگی پرتنش‌تری را نیز تجربه کند و فشار و اضطراب‌های زندگی او بیشتر باشد، در حافظه و تمرکز او نیز اختلالات بیشتری ایجاد می‌گردد. سالمندان می‌توانند برای سالم نگه داشتن ذهن خود روزانه مطالعه داشته باشند.

6.فعالیت‌های اجتماعی مختلف

برخی از افراد با رسیدن به دوران سالمندی از تمامی جمع‌های اجتماعی دور می‌شوند و همین موضوع می‌تواند سبب تضغیف روحیه آن‌ها شود. بهتر است سالمندان روابط اجتماعی خود را با دیگر همسالان‌شان حفظ کنند؛ چراکه گوشه‌گیری و انزاو سبب آسیب‌پذیرتر شدن فرد در برابر برخی بیماری‌ها همچون افسردگی می‌گردد.

برای آشنایی با نحوه برنامه ریزی برای دوران بازنشستگی کلیک کنید.

7.رژیم غذایی مناسب

رژیم غذایی مناسب در دوران سالمندی بسیار حائز اهمیت است؛ به طوری که افراد سالمند باید از خوردن نمک، چربی‌های جامد و … اجتناب کند و با پیروی از یک رژیم غذایی درست و دریافت همه گروه‌های غذایی به خصوص میوه و سبزیجات تازه، وزن خود را در حالت ایده‌آلی نگه دارند.

تغییرات روانی دوران سالمندی

با بالا رفتن سن و ورود به دوران سالمندی ، خلق و خوی افراد تغییر کرده و گاها بی حوصله تر می‌شوند. البته از جوانبی صبر آنها بیشتر شده و انتخاب های دقیق تری در شرایط مختلف انجام می‌دهند. اما به طور کلی ممکن است تحت تاثیر بیماری های جسمانی تحریک پذیر شده و زود از کوره دربروند. همچنین در این دوران شاهد صراحت و قاطعیت افراد در شرایط مختلف نیز هستیم. در واقع اطرافیان باید با در نظر گرفتن این موارد با سالمند برخورد داشته و کمی با آنها مهربان تر باشند.

برای داشتن دوران سالمندی موفق چه باید کرد؟

دوران سالمندی موفق

بر اساس تحقیقات متعددی که در این مورد شد؛ مشخص گردید که برای بالاتر بردن کیفیت دوران سالمندی ،چهار روش وجود دارد که در مورد همه آنها جواب می‌دهد. با استفاده از این روش آنها دیرتر از نظر جسمانی و روانی افت کرده و به طور کلی زندگی با کیفیت تری را تجربه خواهند کرد. در این قسمت به توضیح این روش ها می‌پردازیم.

داشتن فعالیت بدنی

یکی از اساسی ترین اقدامات در دوران سالمندی ، داشتن فعالیت بدنی به صورت مرتب و به شکل درست است. چرا که برخی تصور می‌کنند که منظور از داشتن فعالیت بدنی، انجام ورزش های سنگین است. اما سالمندان توانایی انجام ورزش های سخت و سنگین را نداشته و اصلا هم لزومی به انجام اینکار نیست. تنها باید سعی کنند که در طول روز در کنار استراحت زمانی را به تحرک نیز اختصاص دهند.

مدیریت کردن وزن

همچنین در دوران سالمندی وزن خود را نیز مدیریت کرده و از بروز اضافه وزن جلوگیری کنند. چرا که در بیشتر موارد سالمندان در این دوران به دلیل عدم تحرک و یا داروهایی که مصرف می‌کنند؛ دچار اضافه وزن می‌شوند. داشتن رژیم غذایی متعادل در این زمینه بسیار موثر خواهد بود.

داشتن نگرشی مثبت به زندگی

یکی از مهم ترین شرایطی که سالمندان در این دوران تجربه می‌کنند؛ ناامیدی و افسردگی است. اما زمانی که بتوانند نگرش خود را نسبت به زندگی مثبت نگه داشته و بدبین نباشند؛ راحت تر تغییرات را پذیرفته و حال بهتری را تجربه خواهند کرد.

داشتن ارتباط اجتماعی

در دوران سالمندی افراد نیاز به تنهایی بیشتری دارند. اما از طرفی باید ارتباطات اجتماعی خود را حفظ کرده و منزوی نشوند. بسیاری از سالمندان از این طریق امید به زندگی را در خود حفظ کرده و می‌توانند این دوران را به خوبی پشت سر بگذارند

سخن پایانی

همه ما از شرایط دشواری که در دوران سالمندی برای افراد ایجاد می‌شود؛ آگاه هستیم. بیشتر افراد در این دوره افسرده شده و به طور کلی امید خود را به زندگی از دست می‌دهند. اما این دوره هم مانند همه مقاطع دیگر در زندگی گذراست و شیرینی های خودش را دارد. اطرافیان باید از این موضوعات آگاه بوده و از سالمند به درستی مراقبت کنند. از این رو بهتر است حتما در این مورد با روانشناس مشورت کرده و از او کمک بگیرید.