مهارت حل مسئله در پنج گام
مهارت حل مسئله را هر کسی در طول روز حداقل یکبار استفاده می‌کند. برخی از مسائل نسبتاً ساده هستند. مثلاً تصمیم‌گیری برای اینکه برای ناهار چه غذایی بخوریم و یا برای یک تکلیف روزانه چقدر وقت بگذاریم؛ اما درجه پیچیدگی بسیاری از مسائل زندگی بیشتر از این حرف‌ها است. برای مثال تصمیم‌گیری برای استعفا از شغل و شروع کاری جدید که در صورت موفقیت درآمد بالایی خواهد داشت؛ یا واکنش در برابر بحران‌هایی که جان آدم را به خطر می‌اندازد. در چنین مواردی نیاز به بررسی سریع مسئله و انتخاب یکی از راه‌حل‌های احتمالی است و بهترین انتخاب‌ها را کسانی می‌گیرند که از قبل توانایی و مهارت حل مسئله را در خود پرورش داده باشند. برای دریافت مشاوره تلفنی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه مهارت حل مسئله می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره رابطه تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
مهارت حل مسئله چیست؟
برای درک بهتر مهارت حل مسئله ابتدا باید تعریفی از مسئله داشته باشیم. مسئله به‌عنوان موضوعی مبهم که روبرو شدن، درک و مقابله کردن با آن دشوار است تعریف می‌گردد. همان‌طور که گفته شد، مسائل مختلفی با درجات پیچیدگی متنوعی در طول روز ما را درگیر خود می‌کنند، اما ویژگی مشترک همه آنها این است که تلاش می‌کنیم بهترین راه مقابله را برای حل هر یک از آنها پیدا کنیم.
بنابراین حل مسئله را می‌توان به‌صورت تلاشی هدفمند و آگاهانه در نظر گرفت که به‌طور منحصر به هر فرد تهیه می‌شود تا بتواند علل احتمالی یک مشکل را بیابد، برای حل آن تصمیم بگیرد و راه‌حل خود را عملی کند. درواقع توانایی حل مسئله از زمان‌های گذشته یکی از نیازهای اساسی انسان برای بقا بوده است و امروزه نیز علاوه بر بقا، برای پیشرفت و داشتن زندگی مناسبی در جامعه بسیار لازم و حیاتی است.
اهمیت و چرایی نیاز به مهارت حل مسئله
زندگی هر انسانی سرشار از انواع مشکلات است و هرچقدر هم برای پیشگیری از مشکلات تلاش کنیم بازهم با چالش‌هایی جدیدی روبه رو خواهیم شد. مهارت حل مسئله توانایی انرژی بری محسوب می‌گردد و هرچه یک موضوع بزرگ‌تر بوده و تأثیر بیشتری روی زندگی فرد و اطرافیانش بگذارد، یافتن یک راه‌حل رضایت‌بخش تلاش بیشتری هم می‌طلبد؛ اما حل مسئله مهارتی است که می‌تواند از طریق آموزش و یادگیری توانایی‌های ذهنی معین و به کار بردن پنج گام فرایند حل مسئله، آن را بهبود بخشید.
پنج گام مهارت حل مسئله (IDEAL)
فرایند استفاده از مهارت حل مسئله شامل پنج گام مجزا ولی مهم است. با پیش رفتن در مسیر این گام‌ها می‌تواند با احتمال بیشتری به انتخاب‌ها و تصمیم‌های خود و نتایجی که در پیش خواهند داشت، اعتماد کرد. این پنج گام به‌صورت مخفف به گام‌های (IDEAL) معروف گشته‌اند. هر یک از حروف بیانگر یکی از گام‌های این فرایند است:
1️⃣شناسایی مسئله
اولین گام در مهارت حل مسئله ، شناسایی ماهیت حقیقی مسئله است؛ گامی که ممکن است در نگاه اول ساده و آسان تلقی شود اما درواقع این‌طور نیست. در بسیاری از موارد افراد به‌جای تعریف دقیق چیستی مسئله، به توصیف آن می‌پردازند و همین باعث می‌شود در ادامه کار نتوانند به راه‌حل‌های مناسبی دست یابند. چراکه توصیفات یک موضوع اصولاً شامل مواردی بدیهی در مورد آن می‌گردد که امکان کنترل بیشتر آنها از توان ما خارج است.
برای مثال در برخورد با موضوعی همچون مشکل با همکاران در محل کار فردی ممکن است مسئله را به‌اشتباه «همکاری با کسانی که نمی‌توانم تحملشان کنم» تعریف کند. این تنها توصیف شخصی از مشکل است و نمی‌توان تغییر زیادی در آن به وجود آورد.
بنابراین از صرف کردن وقت برای تشخیص دقیق مشکل نترسید. اگر یک مسئله، بسیار بزرگ و خسته‌کننده به نظر می‌رسد آن را به مسائل فرعی کوچک‌تری تقسیم کنید و سپس به ترتیب اهمیت آنها را اولویت‌بندی کنید. با هدف‌هایی که راحت‌تر از پسشان برمی‌آیید شروع کنید و به‌تدریج به سمت باقی‌مانده آنها پیش بروید.
2️⃣ توصیف راه‌حل‌های احتمالی
به‌محض اینکه مسئله خود را به‌روشنی تعریف کردید، با در نظر گرفتن سایر موضوع‌های مرتبط با آن شروع به تهیه راه‌حل‌ها کنید. برای این کار می‌توانید از تکنیک بارش مغزی بهره ببرید که روش خوبی برای کشف احتمالات ممکن است. در این روش باید تمام راه‌حل‌هایی که به ذهنتان می‌رسد را یادداشت کنید، حتی راه‌هایی که به نظر احمقانه و غیرعملی هستند. این کار را تا جایی ادامه دهید که دیگر هیچ راه‌حلی به ذهنتان نرسد. حتی می‌توان نظر و پیشنهاد‌های اطرافیان را نیز در نظر گرفت؛ زیرا گاهی دو عقل بیشتر از یک عقل کار می‌کند.
در این مرحله از مهارت حل مسئله مهم است که از قضاوت کردن راه‌حل‌ها جلوگیری کنیم. در مرحله تولید ایده، همه ایده‌ها قابل‌قبول‌اند.
3️⃣ارزیابی هر راه‌حل و تصمیم‌گیری
با در نظر گرفتن معیارهای معینی شروع به بررسی تک‌تک ایده‌ها کنید. آیا این راه منطقی است؟ آیا به‌صرفه است؟ خلاقانه است؟ باعث حل مشکل می‌شود؟
آنچه در این مرحله از مهارت حل مسئله حائز اهمیت است، توجه کردن به ایده‌های جدید و خلاقانه است. انتخاب این ایده‌ها اغلب مشکل است چراکه در اکثر اوقات، افراد ایده‌های آشنا و معمول را ترجیح می‌دهند.
برای آشنایی با نحوه دادن خبر بد کلیک کنید.
4️⃣عمل به راه‌حل برگزیده
به‌محض آنکه با استفاده از مهارت حل مسئله درباره بهترین گزینه تصمیم گرفتید، در جهت تحقق آن عمل کنید. اعتماد داشتن به گزینه‌ای که انتخاب کرده‌اید می‌تواند به شما در مشکلات شروع آن کمک کند.
5️⃣یادگیری
در حین به کار بردن راه‌حل خود و مهارت حل مسئله بازهم دست از بررسی برندارید. ببینید آیا راهبرد انتخابی دارد مؤثر عمل می‌کند یا خیر. درصورتی‌که نتایج به‌دست‌آمده با آنچه انتظار داشته‌اید تفاوت زیادی دارد لازم است به عقب برگشته و ایده دیگری را انتخاب کنید.
به یاد داشته باشید که شکست خوردن در یک کار تنها به معنی یادگرفتن راهی است که مناسب این مسئله نیست. شکست واقعی زمانی رخ می‌دهد که دست از تلاش بردارید.
انواع تکنیک های مهارت حل مسئله
علاوه بر روش هایی که گفته شد؛ مهارت حل مسئله تکنیک های دیگری نیز دارد که افراد می‌توانند در صورت لزوم از آنها استفاده نمایند. برخی از آنها شامل موارد زیر می‌شوند.
تحلیل ریشه ای علت: در این حالت افراد به جای تمرکز بر مشکل باید در ابتدا دلیل آن را پیدا کنند؛ که شامل دلایل جسمی، انسانی و سازمانی می‌شود.
کتوو: این روش بیشتر سازمانی و تجاری بوده که با استفاده از چک لیشت مشخصی می‌توان دلیل مشکل را پیدا کرد.
پنج چرا: روش پنج چرا دید کلی تری نسبت به موضوع به شما می‌دهد. در این حالت سعی کنید به چراهای در ذهن خود پاسخ سریعی داده و به سراغ سوال بعدی بروید.
روش نمودار اسخوان ماهی: از آنجایی که گاهی دلایل مختلف منجر به بروز مشکل اصلی می‌شوند؛ این شرایط را به استخوان بندی ماهی تشبیه کرده و به دقیقا به همین روش باید آن را حل کرد.
اهمیت استفاده از مهارت حل مسئله
وقتی افراد مهارت حل مساله را دارا باشند و بتوانند آن را بکار گیرند؛ نه تنها بر مشکلات خود غلبه می‌کنند، بلکه به طور کلی نگرش درست تری نسبت به مسائل پیرامون خود دارند. این مهارت غیرممکن را ممکن ساخته، تمایز ایجاد می‌کند و همچنین اعتماد به نفس افراد را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.
حتما درباره سایر مهایت های زندگی هم بخوانید.
علت ضعف داشتن در مهارت حل مسئله
همچنین بررسی این موضوع که چرا افراد قادر به استفاده از مهارت حل مسئله نیستند نیز مهم است. چرا که در این حالت می‌توانند بر ضعف های خود کار کنند. این موضوع به اشتباه گرفتن نشانه ها با دلایل واقعی، تلاش برای پیدا کردن راه حل های سریع و موقت و همچنین تکیه بیش از حد به دانش بروز می‌کند.
تقویت مهارت حل مسئله در خود
افراد بهتر است علاوه بر دیافت اطلاعاتی در زمینه مهارت حل مسئله، آن را در خود تقویت کرده و آن را در زندگی خود بکار گیرند. برای اینکار روش های مختلفی وجود دارد. برخی از آنها شامل تعریف و بررسی مشکل برای خود، ایجاد انگیزه های راه حل، ارزیابی و انتخاب گزینه ها و اجرای راهکارهای مختلف می‌شود.
سطوح مختلف مهارت حل مسئله
فراموش نکنید که مهارت حل مسئله سطوح مختلفی دارد. برای مثال گاهی افراد تنها قادر به حل کردن مشکلات خود هستند. در مواردی دیگر به دلیل شغل و یا حتی موقعیتی که دارند؛ می‌توانند مشکلات دیگران را حل کنند ولی در زندگی شخصی خود مسائل حل نشده زیادی دارند. به همین دلیل مهارت حل مسئله را به سطوح زیر دسته بندی می‌کنند.
پایه
میانی
پیشرفته
خبره
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک کنید.
سخن پایانی
به طور کلی مهارت حل مسئله در بخش های مختلف زندگی ما بسیار کاربردی و اثربخش است. همچنین علاوه بر خود، به دیگران نیز می‌توانیم کمک کنیم. از این رو بهتر است افراد این مهارت را در خود تقویت کرده و از آن به شکل درستی استفاده کنند. برای اینکار می‌توان از یک روانشناس نیز کمک گرفت و با استفاده از راهکارهای او این مهارت را تقویت کرد.
برای دریافت مشاوره در زمینه مهارت ها می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره رابطه تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
