ایوان پاولف | زندگی نامه، تعریف نظریه شرطی سازی کلاسیک پاولف
ایوان پاولف ، فیزیولوژیست و پزشک برجستهٔ روسی، بیشتر به خاطر کشف انقلابی خود در زمینهٔ «شرطی سازی کلاسیک» شناخته می‌شود؛ کشفی که نه تنها علم فیزیولوژی، بلکه روانشناسی و روانپزشکی را برای همیشه متحول کرد. جالب است بدانید این کشف بزرگ حاصل یک مشاهدهٔ تصادفی در آزمایشگاه بود.
زندگینامه ایوان پیتروویچ پاولف : از ریازان تا جایزه نوبل
ایوان پتروویچ پاولف در سال ۱۸۴۹ در خانوادهای مذهبی در ریازان روسیه به دنیا آمد. اگرچه در نوجوانی برای تحصیل در علوم دینی وارد مدرسه کلیسا شد، اما به زدی مسیر خود را تغییر داد و عشق به علم، او را به دانشگاه سن پترزبورگ کشاند تا علوم طبیعی و سپس پزشکی بخواند.
پاولف دانشمند پرکاری بود. او در سال ۱۸۷۵ مدرک لیسانس و در سال ۱۸۷۹ به درجه دکتری پزشکی رسید. تحقیقات خستگی‌ناپذیر او روی دستگاه گوارش سگ‌ها بود که در نهایت در سال ۱۹۰۴ جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را برایش به ارمغان آورد. اما شهرت ماندگار پاولف نه به خاطر تحقیقات گوارشی، بلکه به خاطر کشفی بود که در حین همین تحقیقات به آن رسید: پدیده شرطی سازی کلاسیک.
کشف تصادفی که جهان علم را تکان داد
پاولف در حین مطالعه روی غدد بزاق سگ‌ها متوجه پدیده عجیبی شد: سگ‌ها نه تنها با دیدن غذا، که با دیدن شخصی که به طور معمول به آنها غذا می‌داد یا حتی با شنیدن صدای قدم‌های او نیز بزاق ترشح می‌کردند. به نظر می‌رسید مغز سگ بین محرک‌های بی‌ربط (مانند صداها یا مناظر اطراف) و غذای واقعی، یک ارتباط یادگرفته شده ایجاد کرده است.
پاولف این مشاهده را رها نکرد. او به طور سیستماتیک به مطالعه این پدیده پرداخت. در یک آزمایش معروف همیشه قبل از دادن غذا به سگ، یک چراغ را روشن می‌کرد یا صدای زنگی را به صدا درمی‌آورد. پس از تکرار چندین باره این توالی، سگ یاد گرفت که نور یا صدای زنگ را با غذا مرتبط کند. در نتیجه، حتی زمانی که فقط چراغ روشن می‌شد یا زنگ به صدا درمی‌آمد بدون اینکه غذایی در کار باشد، سگ بزاق ترشح می‌کرد. به این ترتیب، یک محرک خنثی (صدا یا نور) به یک محرک شرطی تبدیل شده بود که پاسخی شرطی (ترشح بزاق) را به دنبال داشت.
برای مطالعه مشابه این دست مطالب حتما درباره آرمان شهر موش ها بخوانید.
مفاهیم کلیدی در شرطی سازی کلاسیک نظریه ایوان پاولف
همانطور که آزمایش پاولف را توضیح دادیم، پودر گوشت و نور باعث شرطی شدن سگ شد. هر زمان که محرک شرطی و غیر شرطی با هم ارائه شود، یک کوشش است. در ادامه آزماشی های متفاوتی از شرطی شدن را توضیح خواهیم داد.
خاموشی: اگر محرک غیر شرطی یا غذا ارائه نشود، پاسخ شرطی یا بزاق به تدریج ضعیف خواهد شد. به این پدیده خاموشی می‌گویند.
بازگشت خود به خودی: از ظاهر شدن مجدد یک پاسخ یادگیری شده، بعد از خاموشی ظاهری، در بازگشت خود به خودی، جفت سازی محرک شرطی با محرک غیر شرطی لازم نیست.
تعمیم محرک: تمایل به پاسخ دهی به محرک هایی شبیه به محرک شرطی اما نه دقیقا یکسان را تعمیم محرک می‌گویند.
تمیز محرک: توانایی تشخیص تفاوت ها در محرک های مختلف، مخصوصا زمانی که بهم ربط دارند. تمیز محرک واکنش به تفاوت هاست.
شرطی‌شدن همزمان: ارائه همزمان محرک شرطی و غیر شرطی را شرطی شدن همزمان می‌گویند.
شرطی شدن تاخیری: ارائه محرک شرطی چند ثانیه پیش از محرک غیر شرطی، و محرک شرطی تا آغاز پاسخ باقی می‌ماند.این فرایند را شرطی شدن تاخیری می‌گویند.
شرطی شدن ردی: ارائه محرک شرطی، چند ثانیه پیش از محرک غیر شرطی. محرک شرطی قبل از ارائه محرک غیر شرطی حذف می‌شود.
در هر دو مسیر خاموشی و فراگیری، ابتدا تغییرات با سرعت و به تدریج کاهش می‌یابد.
کاربردهای نظریه پاولف: از آزمایشگاه تا درمانگاه
کشف پاولف تنها یک پدیده آزمایشگاهی نبود. این نظریه سنگ بنای مکتب رفتارگرایی در روانشناسی شد و به درک ما از چگونگی شکل‌گیری بسیاری از رفتارها، عادات و حتی ترس‌ها کمک شایانی کرد.
امروزه از اصول شرطی سازی کلاسیک برای درک و درمان اختلالاتی مانند درمان فوبیاها (ترس‌های بیمارگونه از حیوانات، مکان‌های بسته، ارتفاع و…)، اضطراب و ترس از موقعیت‌های خاص (مانند ترس از آمپول یا دندانپزشکی) استفاده می‌شود. تکنیک‌های درمانی مانند «حساسیت‌زدایی تدریجی» مستقیماً بر پایهٔ یافته‌های پاولف استوار هستند.
بیشتر بخوانید: سخت ترین روز های ترک
کلام آخر
برای دریافت مشاوره در زمینه رویکردهای روانشناسی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
