مکانیسم های دفاعی
مکانیسم های دفاعی در حفظ تعادل ذهن و روان انسان نقش مهمی دارد. معمولاً انسان‌ها دارای تمایلات متنوعی هستند. برخی از این موارد می‌توانند در تضاد با یکدیگر باشند؛ بنابراین بین ارضاء آن‌ها در روان فرد تعارضاتی به وجود می‌آید؛ اما شخص برای مقابله با فشار روانی ناشی از این مسائل، از مکانیسم‌های دفاعی استفاده می‌کند. آنچه امروزه مهم است، میزان پخته بودن این مکانیسم‌ها و نیز سازگارانه بودن آن در شرایط و زمان فعلی است. بر این اساس، آشنایی با انواع این راهبردها برای جلوگیری از رخ داد ناراحتی‌های روحی در افراد، مهم در نظر گرفته می‌شود. برای کسب آگاهی در این باره می‌توانید مشاوره فردی دریافت کنید.
مکانیسم های دفاعی
اولین بار اصطلاح مکانیسم دفاعی در روانشناسی، ازنظریات روانکاوی و آثار فروید به مردم معرفی شد. بر طبق دیدگاه این رویکرد، عوامل درونی و انگیزه‌های اولیه انسان انرژی روانی زیادی از فرد را صرف ارضاء خود می‌کنند. درعین‌حال قوانین اجتماعی و اخلاقی نیز مانند یک قدرت سرکوبگر با این‌گونه تمایلات مبارزه می‌کنند. لازم به ذکر است که تمام این تعارض‌ها نه در محیط اجتماعی، بلکه درون روان هر شخص در حال رخ دادن است. به این معنی که بخش‌های مختلف شخصی انسان (نهاد، خود، فراخود) هر یک مسئول بخشی از ارضاء نیازها هستند:
نهاد: مسئول برطرف کردن تمایلات آنی و غریزی
فراخود: مسئول حفظ قوانین و ارزش‌های فردی و اخلاقی و ایجاد احساس گناه
خود: مسئول ایجاد تعادل بین خواسته‌های نهاد و قوانین محیط بیرونی و نیز ارزش‌های فراخود
ازنظر فروید، درصورتی‌که سه بخش شخصیت انسان دائماً در حال مبارزه باهم باشند، تمام انرژی روانی فرد صرف کاهش این تعارضات می‌گردد. درنتیجه هیچ توانی برای خود شکوفایی و رشد برای شخص باقی نمی‌ماند؛ بنابراین «خود» با استفاده از راهکارهایی به مرافعه بین نیروهای متضاد پایان می‌دهد. بخش مهمی از این راهکارها، مکانیسم‌های دفاعی هستند. برای آشنایی بیشتر با علم روانکاوی کلیک کنید.
منظور از مکانیسم های دفاعی چیست؟
همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره شد، ساختار شخصیتی «خود» برای مقابله با تکانه‌های مخالف از یک سری مکانیسم دفاعی استفاده می‌کند. در حقیقت، ذهن انسان به‌صورت ناهشیار و برای رسیدن به تعادل و آرامش روانی دست به انجام راهبردهایی می‌زند. مکانیسم دفاعی فعال‌شده به شخص کمک می‌کند تا بر اساس محیطی که در آن قرار دارد، تمایلات غریزی خود را در تعادل باارزش‌های فراخود ارضا کند. این کار باعث می‌شود تا اضطراب و فشارهای روانی در فرد کاهش یابد و سلامت ذهنی و روحی وی حفظ گردد.
اهمیت آشنایی با مکانیسم های دفاعی
نکته‌ای که در این باب وجود دارد، این است که هرکدام از مکانیسم‌ها در چه زمانی و برای چه شرایطی ایجادشده است. همچنین اینکه آیا این مکانیسم‌ها، برای زمان و محیط فعلی نیز کاربرد دارد یا خیر؟ این موضوع، همان چیزی است که سبب بسیاری از مشکلات روانی افراد مختلف می‌شود. لذا آشنایی با انواع این راهبردها برای شناخت علل اصلی ناراحتی‌های روحی و حتی جسمی حائز اهمیت است.
انواع مکانیسم های دفاعی
معمولاً مکانیسم‌های دفاعی را برحسب اینکه در زمان حال برای سازگاری فرد با محیط پیرامونش مفیدند یا نه تقسیم‌بندی می‌کنند. البته شایان‌ذکر است که هر یک از این راهبردهای مقابله‌ای در هنگام شکل‌گیری برای بقا و حفظ روان او کاربردی بوده‌اند. بااین‌حال، آنچه مهم است، مناسب بودن آن‌ها برحسب تغییر شرایط فعلی است. برخی از رایج‌ترین مکانیسم های دفاعی مردم به شرح زیر آمده‌اند.
انکار کردن
ممانعت کردن از قبول جنبه‌های پررنج یک واقعیت. در این حالت فرد قسمت‌های فشارزای خاطراتش را به‌صورت ناهشیار از یاد می‌برد. برای آشنایی با نحوه عملکرد مکانیسم انکار کلیک کنید.
فرافکنی
فرد تمایلات غریزی نهادش را که توسط فراخود نهی می‌شوند، به سایرین نسبت می‌دهد. در این حالت به‌جای عذاب وجدان گرفتن، نسبت به دیگران دچار خشم می‌شود. برای آشنایی با مکانیسم فرا فکنی کلیک کنید.
درون‌فکنی
با مکانیسم درون فکنی فرد برخی از ارزش‌های موردقبول فراخودش را ندارد، اما برای آنکه از فشار و اضطراب مصون بماند، ارزش‌های موردپسندش را در اطرافیان جست‌وجو کرده و آن‌ها را به خودش نسبت می‌دهد. برای مثال موفقیت فرد دیگر را به خود انتساب می‌دهد.
مکانیسم های دفاعی | پرخاش منفعلانه
شخص از ابراز خشم خود به اطرافیان، به‌خصوص والدینش به‌شدت هراس دارد؛ اما درجه عصبانیت وی هم برایش بسیار انرژی بر است. لذا با معطوف کردن این خشم به شیء، حیوان و یا نمادی که جایگزین شخص مورد غضبش می‌کند، این پرخاشگری را با ابراز بر آن، تخلیه می‌کند.
واپس روی
شخص به خاطر آنکه از اضطراب و ترس خود بکاهد، سطح پایین‌تری از عملکرد خود را به نمایش می‌گذارد. برای مثال کودکی که به‌تازگی صاحب خواهر یا برادر شده، مانند یک نوزاد جیغ‌وداد می‌کند یا به دوره چهار دست‌وپا راه رفتن برمی‌گردد.
عقلانی سازی
شخص برای فرار از احساسات و تکانه‌های استرس‌زا، آن‌ها را به‌طور کامل از خود سلب می‌کند. در این حالت با مسائل و رخدادهای مختلف، فقط از جنبه منطقی و عقلی برخورد می‌کند و هیجانات خود را نادیده می‌گیرد.
واکنش وارونه
شخص درست مخالف کاری که تمایل به انجامش دارد را به عمل درمی‌آورد. به این صورت خود را موجه جلوه داده و از فشار روانی نیازش فرار می‌کند.
شوخ‌طبعی
این مکانیسم دفاعی به‌عنوان یکی از موارد بسیار سازگارانه شناخته می‌شود. در این حالت فرد افکار و هیجاناتی را که هنگام بروز موقعیت‌های ناراحت‌کننده یا استرس‌زا تجربه می‌کند، در قالب شوخی و مزاح بیان می‌دارد.
والایش
شخص امیال ناپسند خود را که موردقبول جامعه نیست، درراه و روشی اجتماع پسند ارضاء می‌کند. برای مثال، کسی که از خون یا چاقو خوشش می‌آید، با جراح شدن و کار در بیمارستان تمایل خودش را برطرف می‌کند.
سرکوبی
فرد به‌صورت تقریباً آگاهانه تصمیم به تأخیر انداختن ارضای یک تمایل یا نیاز خاص می‌کند. سرکوب از جمله مکانیسم های دفاعی پر کاربرد است که فرد برای مدت طولانی بدون آن که بداند از آن استفاده می کند. برای آشنایی کامل با نشانه های مکانیسم سرکوب کلیک کنید.
سایر مکانیسم های دفاعی
برای دریافت مشاوره در زمینه مکانیسم های دفاعی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
