مکانیسم دفاعی عقلانی سازی در روان چطور عمل می کند؟

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی (intellectualization) چیست و چه کمکی به افراد می کند؟ عقلانی سازی یکی از ساز و کارهای دفاعی است که باعث می شود افراد جنبه های عاطفی و احساسی موضوعات مختلف را نادیده بگیرند و تنها به بعد منطقی آن توجه کنند. فایده این مکانیسم دفاعی این است که با بال و پر دادن به نیروی عقلانی از مواجهه دردناک با احساسات ناخوشایند پیشگیری می کند. ما در ادامه این مقاله در مورد مکانیسم دفاعی عقلانی سازی توضیحات بیشتری را ارائه کرده ایم. پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

فهرست مطالب

برای دریافت مشاوره در زمینه مکانیسم‌های دفاعی عقلانی سازی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

معرفی مکانیسم دفاعی intellectualization

مکانیسم های دفاعی مفاهیمی هستند که ابتدا توسط زیگموند فروید در تئوری روان کاوی مطرح شدند و سپس توسط روان کاوان پسافرویدی گسترش یافتند. این مکانیسم ها به هرگونه رفتاری اشاره دارند که به طور ناخودآگاه از ما در برابر افکار، امیال و عواطف ناخوشایند محافظت می کنند و اجازه نمی دهند تنش های ناشی از آن ها به حوزه خودآگاهی وارد شوند. مکانیسم های دفاعی به روش های گوناگونی عمل می کنند از همین رو انواع مختلفی از آن ها تا کنون شناخته شده اند که عقلانی سازی نیز یکی از آن ها است.

برای آشنایی با سایر انواع مکانیسم های دفاعی کلیک کنید.

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی چیست؟

زیگموند فروید مکانیسم های دفاعی را به عنوان راه حلی در راستای ایجاد تعادل میان ساختارهای روانی مختلف مطرح کرد. او بر این باور بود که ساختار روانی انسان شامل 3 بخش است که اید، ایگو و سوپر ایگو را در بر می گیرد. اید، منبع انرژی روانی و مسئول تمامی امیال و غرایز ابتدایی ماست.

انسان ها از همان بدو تولد از ساختار اید برخوردار هستند اما دو بخش دیگر به مرور زمان و در جریان رشد روانشناختی پدید می آیند. در حقیقت ایگو مسئول واقعیت سنجی است. این ساختار به مرور زمان به کودک کمک می کند تا بتواند خواسته های خود را با امکانات موجود در واقعیت بسنجد و به این ترتیب قدرت واقع بینی بالاتری پیدا کند.

با گذشت زمان ساختار سوپرایگو نیز پدید می آید. سوپر ایگو مسئول ارزیابی خواسته ها و غرایز انسان بر اساس ارزش های اخلاقی و هنجارهای اجتماعی است. فروید معتقد بود زمانی که اید امیالی در تعارض با سوپرایگو را به روان انسان تحمیل می کند او دچار تنش و اضطراب می شود.

برای رهایی از این تنش ایگو ممکن است از مکانیسم دفاعی عقلانی سازی استفاده کند. به این معنی که فرد به طور ناخودآگاه تلاش می کند از جنبه های احساسی و هیجانی موضوعات پیرامونی فاصله بگیرد و به صورت کاملا منطقی با آن ها برخورد کند. این کار به فرد کمک می کند تا از شر هیجانات ناخوشایند رها شده و از مواجهه دردناک با آن ها اجتناب کند.

مثال هایی از کاربرد مکانیسم دفاعی عقلانی سازی در زندگی روزمره

همه ما در زندگی در برخی موقعیت ها به طور ناخودآگاه از مکانیسم دفاعی عقلانی سازی استفاده می کنیم. به همین خاطر با کمی دقت در رفتار اطرافیان می توانیم آن را در دیگران نیز مشاهده کنیم. با این حال از آنجایی که ساز و کارهای دفاعی خارج از محدوده آگاهی صورت می گیرند خود فرد نمی تواند در لحظه از به کار بردن آن ها باخبر شود. ما در ادامه به چند نمونه از کاربرد مکانیسم دفاعی عقلانی سازی در زندگی روزمره اشاره کرده ایم.

– فردی که خلق پایین و افسرده ای دارد و هرگز با عوامل افسرده ساز رو به رو نمی شود. بلکه در عوض تلاش می کند به طور کاملا منطقی افسرده بودن خود را توجیه نماید.

– فردی که در یک آزمون مهم رد شده است احساس بد خود را بروز نمی دهد و این شکست را با استدلال هایی نظیر اینکه این مسئولیت خارج از توان او بوده توجیه می کند.

– فرد در رابطه عاطفی نمی تواند احساسات مثبت و منفی خود را ابراز کند و خود را بیش از حد عاقل و منطقی جلوه می دهد. در واقع او با این کار از مواجهه با احساسات خود پرهیز می کند.

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی مانعی در روان درمانی

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی یکی از موانع درمانی مهمی است که می تواند روند بهبودی افراد را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. چرا که در این شرایط فرد نمی تواند با هیجانات ناخوشایند خود رو به رو شود و دردها و رنج های خویش را ببیند. همین مسئله باعث می شود که بیش از حد از استدلال های منطقی استفاده کند و به نوعی خود را از بخش احساسی ماجرا جدا سازد.

در این شرایط درمانگر تلاش می کند تا به فرد کمک کند از انگیزه های ناخودآگاه بینش بیشتری به دست بیاورد و استفاده مکرر و افراطی از مکانیسم های دفاعی را کنار بگذارد. خوشبختانه روان درمانگران آموزش دیده و مجرب در حوزه روان کاوی و سایر رویکردهای روان تحلیلی می توانند این موضوع را در جلسات مدیریت کرده و به مراجع یاری برسانند تا گام های مثبت تری در جهت درمان بردارد.

نکته: یکی از روش های موثر در شناسایی و مدیریت این مکانیسم‌ها، قرارگیری در رویه درمان روانکاوی است.

سخن آخر

مکانیسم های دفاعی همگی در جریان رشد و برای کمک به مدیریت تنش ها و استرس های درونی و بیرونی پدید می آیند. با این حال متخصصان بر این باورند که استفاده مکرر و افراطی از آن ها نه تنها به محافظت از ما کمکی نمی کند بلکه زمینه بروز مشکلات روان رنجوری و آسیب های روان شناختی را نیز فراهم می سازد. از همین رو در صورتی که فرد به طور انعطاف ناپذیر درگیر یک مکانیسم دفاعی شد لازم است که از یک درمانگر روانشناس برای بهبود اوضاع کمک بگیرد. این کار نه تنها باعث می شود که بتواند شخصیت پخته تری را پرورش دهد بلکه از بروز اختلالات روانی مختلف نیز پیشگیری می کند.

سوالات متداول

آیا فردی که بیش از حد از مکانیسم دفاعی عقلانی سازی استفاده می کند تجربه ای از احساسات ندارد؟

نمی توان گفت که این افراد به طور مطلق از احساسات و عواطف بی بهره اند. توضیح بهتر این است که آن ها اغلب توانایی تجربه هیجانات عمیق را ندارند و دائما در تلاش اند از مواجهه با احساسات خود اجتناب کنند.