طرحواره پذیرش جویی
طرحواره پذیرش جویی یکی از انواع طرح‌واره‌های ناکارآمد است که فرد را بیش‌ازحد به دیگران و نظر آن‌ها راجع به خود وابسته می‌کند. افرادی که دچار طرحواره پذیرش‌جویی یا جلب‌توجه هستند معمولاً تصور می‌کنند صرفاً در شرایطی باارزش و مهم هستند که دیگران آن‌ها را تأیید کنند و به همین خاطر بیش‌ازحد نسبت به قضاوت دیگران راجع به خودشان حساس هستند. افراد درگیر با طرحواره پذیرش هرگز هویتی مستقل از خود ندارند و دائماً افکار و باورهایشان را بر اساس نظر و سلیقه اطرافیان تغییر می‌دهند. این بی‌هویتی گاهی باعث احساس پوچی و افسردگی در فرد می‌شود؛ از طرفی اضطراب و نگرانی که این افراد برای جلب رضایت و دوستی اطرافیان تجربه می‌کنند می‌تواند باعث بروز مشکلات روحی مانند اضطراب یا افسردگی در آن‌ها شود. به همین خاطر اگر نشانه‌های این طرحواره را در خود یا هر یک از نزدیکانتان مشاهده می‌کنید بهتر است برای تغییر این افکار اقدام نمایید. با توجه به اینکه طرح‌واره‌ها عمیق‌ترین لایه از باورها در سیستم شناختی ما هستند شما احتمالاً به‌تنهایی موفق به تغییر آن‌ها نخواهید شد و بهتر است در این زمینه از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید.
طرحواره یعنی چه؟ | طرحواره پذیرش جویی
پیش از آنکه راجع به طرحواره پذیرش‌جویی صحبت کنیم می‌بایست به این سؤال پاسخ دهیم که به‌طورکلی طرحواره به چه معناست؟ همه انسان‌ها از ابتدای کودکی سعی می‌کنند تا بر اساس تجربیاتی که در زندگی با آن‌ها مواجه می‌شوند دیدگاه‌هایی را راجع به خود، اطرافیان و همین‌طور محیط پیرامون در ذهن شکل بدهند. این باورها که به آن‌ها طرحواره گفته می‌شود عمیق‌ترین تصورات در سیستم شناختی هر فرد هستند و تمامی افکار یا رفتارهای آینده فرد بر اساس آن‌ها شکل می‌گیرد. برای مثال هنگامی‌که در یک خانواده کودک به دلیل بی‌توجهی به نیازهای دیگران مورد شماتت و سرزنش قرار می‌گیرد به‌تدریج این باور در وی شکل خواهد گرفت که برای خواستنی یا موردپذیرش بودن می‌بایست خود را فراموش کرده و صرفاً به نیازهای دیگران توجه داشته باشد. این باور تمامی ارتباطات فرد در آینده و همین‌طور تصور وی از خود را تحت تأثیر قرار خواهد داد. اگرچه طرح‌واره‌ها می‌توانند مثبت نیز باشند بااین‌حال روانشناسان معمولاً به دنبال شناسایی و درمان طرح‌واره‌هایی هستند که مشکلاتی را در روابط و سلامت روان فرد ایجاد می‌کنند.
طرحواره پذیرش‌جویی
یکی از طرح‌واره‌های معیوب یا تله‌های روانی که می‌تواند مشکلات بسیاری را در سلامت روان فرد ایجاد کند طرحواره پذیرش‌جویی است. افرادی که دچار این طرحواره هستند معمولاً این‌گونه تصور می‌کنند که برای احساس ارزشمندی می‌بایست مورد تأیید دیگران قرار بگیرند. به عبارتی می‌توان گفت محور تمامی مسائل زندگی این افراد اطرافیان هستند. آن‌ها در هر دوره از زندگی با توجه به محیط اجتماعی اطرافشان باور و رفتارهای مشخصی دارند که بر اساس آن‌ها عمل می‌کنند. به عبارتی می‌توان گفت طرحواره پذیرش‌جویی فرد را از داشتن افکار و هویتی مستقل و عمل کردن بر اساس خواسته‌های فردی منع می‌کند.
نشانه‌های طرحواره پذیرش جویی
فعالیت طرحواره پذیرش‌جویی در سیستم باورهای فرد باعث بروز نشانه‌ها و رفتارهای خاصی می‌شود که به‌راحتی می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد. بااین‌حال به این موضوع توجه داشته باشید که این نشانه‌ها ممکن است به دلایل دیگری نیز در رفتار فرد ایجاد شده باشد و به همین خاطر تشخیص قطعی وجود این طرحواره و اقدام برای درمان آن صرفاً بر عهده روانشناس متخصص است. درنتیجه اگر این نشانه‌ها را در خود یا هر فرد دیگری از نزدیکانتان مشاهده می‌کنید بهتر است برای اطمینان بیشتر از یک روانشناس در این زمینه کمک بگیرید. درصورتی‌که تمایل به حضور در مرکز مشاوره را به هر دلیلی ندارید می‌توانید از جلسات مشاوره تلفنی استفاده نمایید. مهم‌ترین ویژگی‌های رفتاری افراد دارای طرحواره پذیرش‌جویی عبارت است از:
توجه به ظاهر
قضاوت دیگران برای افراد دارای طرحواره پذیرش‌جویی بسیار مهم است و آن‌ها سعی می‌کنند بهترین حالت خود را به دیگران نشان دهند. با توجه به اینکه آراستگی ظاهری یکی از مهم‌ترین نکات در جلب تأیید دیگران است این افراد احتمالاً توجه بسیاری به ظاهر خود دارند.
پرهیز از مخالفت | طرحواره پذیرش جویی
طرحواره پذیرش فرد را وادار می‌کند تا برای جلب رضایت و دوستی دیگران همواره آن‌ها را تأیید کند. به همین خاطر شما معمولاً در رفتار این افراد انتقاد یا مخالفت صریح را نخواهید یافت. آن‌ها معمولاً افکار خود را بیان نمی‌کنند و آنچه از این افراد می‌شنوید بیش از هر چیز تأیید گفته‌های دیگران است.
حساسیت به انتقاد یا بی‌توجهی
انتقاد کردن از رفتار فرد و یا بی‌توجهی به آن‌ها برایشان به معنای تهدیدی است که نشان می‌دهد به‌اندازه کافی مورد تأیید و پذیرش شما نیستند. به همین خاطر آن‌ها معمولاً بیش‌ازحد نسبت به این مسائل حساس هستند و در صورت مواجهه با آن واکنش نامناسبی نشان خواهند داد. این واکنش می‌تواند به‌صورت احساس غم و ناراحتی، چک کردن دائم اینکه شما آن‌ها را دوست دارید یا خیر و یا حتی پرخاشگری باشد.
جلب رضایت دیگران | طرحواره پذیرش جویی
با توجه به اینکه احساس ارزشمندی و آرامش افراد دارای طرحواره پذیرش‌جویی به این بستگی دارد که دیگران چقدر آن‌ها را افرادی خوب یا دوست‌داشتنی بدانند یکی از رفتارهای این گروه تلاش برای جلب رضایت دیگران است. این تلاش می‌تواند به‌صورت کمک کردن، تبعیت یا حتی چاپلوسی و تملق‌گویی باشد.
نداشتن هویت ثابت
افراد دارای طرحواره پذیرش‌جویی فعال معمولاً دیدگاه و باور خاصی از خودشان ندارند. اگر از آن‌ها راجع به مسائل مختلف نظر بخواهید متوجه می‌شوید که هیچ دیدگاه مشخصی راجع به مسائل ندارند و صرفاً بر اساس دیدگاه‌های جمعی که در آن قرار می‌گیرند تصورات متفاوتی پیدا می‌کنند. به همین خاطر اگر آن‌ها در دوره‌های مختلفی از زندگی در محیط‌های متضاد قرار بگیرند خواهید دید که افکار و عقایدی کاملاً متفاوت پیدا خواهند کرد.
وابستگی
اصلی‌ترین موضوع در زندگی افراد درگیر با طرحواره پذیرش‌جویی کسب تأیید و حمایت دیگران است به همین خاطر ممکن است شما آن‌ها را به‌عنوان افرادی وابسته بشناسید. این افراد معمولاً بیش‌ازحد به روابط خود اهمیت می‌دهند و پایان یک رابطه یا تغییر دیدگاه اطرافیان می‌تواند ضربه روحی بزرگی برایشان به‌حساب آید.
پیامدهای فعالیت طرحواره پذیرش‌جویی
یک تصور اشتباه و ناسالم مانند پذیرش‌جویی می‌تواند مشکلات بسیاری را در زندگی فرد ایجاد نماید. ازجمله این پیامدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افسردگی | طرحواره پذیرش جویی
خطر ابتلا به افسردگی در افرادی که حساسیت بالایی را نسبت به روابط اجتماعی خود تجربه می‌کنند بیش از سایرین است. این افراد معمولاً از اینکه موردانتقاد قرار بگیرند یا ارتباط آن‌ها با فرد یا گروه خاصی پایان پیدا کند بیش‌ازحد ناراحت می‌شوند و این موضوع می‌تواند آن‌ها را در معرض افسردگی قرار دهد. علاوه بر این همان‌طور که گفته شد احساس بی‌هویتی یا پوچی یکی از مشکلاتی است که برای افراد دچار طرحواره پذیرش‌جویی پیش خواهد آمد. زیرا آن‌ها هیچ ایده یا باوری از خود ندارند و صرفاً بر اساس خواسته‌ها و افکار دیگران عمل می‌کنند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد احساس منفی نسبت به خود و افسردگی در فرد شود.
اضطراب
طرحواره پذیرش‌جویی همان‌طور که از نام آن پیداست فرد را در شرایطی قرار می‌دهد که دائماً کیفیت روابط خود با دیگران را موردبررسی قرار می‌دهد و تلاش می‌کند تا موردپسند و مطلوب دیگران باشد. این بررسی‌های مداوم و ترس از دست دادن تأیید دیگران می‌تواند باعث بروز اضطراب در فرد شود.
راضی نبودن از شرایط زندگی
هنگامی‌که فرد اصول زندگی خود را صرفاً بر اساس رضایت دیگران بنا می‌کند و در این زمینه هیچ توجهی به خواسته‌ها و رضایت خود ندارد طبیعتاً پس از مدتی احساس خواهد کرد که از شرایط زندگی خود راضی نیست و فعالیت‌ها و شرایط زندگی وی برایش لذت‌بخش نیستند.
از دست دادن عزت‌نفس | طرحواره پذیرش جویی
طرحواره پذیرش‌جویی به این معناست که فرد می‌بایست تلاش کند تا همواره دیگران را از خود راضی نگه دارد و این تلاش گاهی اوقات به‌منزله نادیده گرفتن خود یا ناراحتی‌هایی است که در روابط برای فرد پیش خواهد آمد. به همین خاطر افراد دارای این طرحواره به‌تدریج عزت‌نفس خود را از دست می‌دهند و برای خود به میزانی که باید ارزش و احترام قائل نمی‌شوند.
دلایل شکل‌گیری طرحواره پذیرش‌جویی
همان‌طور که گفته شد طرح‌واره‌ها از زمان کودکی و بر اساس تجربیات زندگی فرد ایجاد می‌شوند. به همین خاطر اگر به دنبال دلایل شکل‌گیری هر طرح‌واره‌ای باشیم نخست می‌بایست تجربیات کودکی فرد را بررسی کنیم. با توجه به اهمیتی که سبک تربیتی والدین در ایجاد باورها و زندگی آینده کودک دارد بهتر است در تربیت فرزند خود از یک مشاور کودک کمک بگیرید. استفاده از رفتارهای زیر در تربیت کودک می‌تواند باعث ایجاد طرحواره پذیرش‌جویی در فرد شود:
- والدینی که تلاش بسیاری برای جلب رضایت دیگران انجام می‌دهند.
- دوست داشتن و توجه مشروط به کودک به این صورت که آن‌ها برای دریافت محبت والدین می‌بایست کار خاصی انجام دهند و رضایت دیگران را به دست آورند.
- بی‌توجهی به تشویق کودک برای اینکه احساسات و افکار خود را بیان کند.
درمان طرحواره پذیرش جویی
نخستین قدم برای بهبود شرایط و از بین بردن طرحواره پذیرش‌جویی این است که نسبت به این ضعف خود آگاه باشید. سپس سعی کنید از این به بعد در رفتارهایتان به‌جای توجه به خواسته‌های دیگران به علایق خود توجه داشته باشید. بااین‌حال با توجه به اینکه طرح‌واره‌ها از عمیق‌ترین باورهای موجود در ذهن هر فرد هستند احتمالاً شما به‌راحتی نمی‌توانید طرز فکر و رفتار خود را تغییر دهید. حتی بسیاری از افرادی که دارای این طرحواره هستند از مشکل خود بی‌خبرند. آن‌ها معمولاً به دلایل دیگری ازجمله افسردگی یا نارضایتی از روابط اجتماعی‌شان برای درمان مراجعه می‌کنند و سپس در جریان درمان متوجه وجود این باور در خود می‌شوند. به همین خاطر بهتر است برای درمان این بیماری از یک روانشناس کمک بگیرید. اصلی‌ترین هدف درمان‌های روان‌شناختی برای بهبود شرایط فرد این است که به وی کمک می‌کنند تا خود را به‌عنوان فردی ارزشمند پذیرفته و اصول و باورهایی را مطابق با خواسته‌های خود از نو ایجاد کند. بیماران درگیر با طرحواره پذیرش‌جویی معمولاً تصورات اشتباهی دارند نظیر اینکه فکر می‌کنند همه افراد باید از آن‌ها راضی باشند و یا انتقاد از یک رفتار خود را به معنای زیر سؤال بردن تمامی شخصیتشان می‌دانند. در طی جلسات درمانی روانشناس به فرد کمک می‌کند تا این افکار را شناسایی کرده و آن‌ها را با باورهای سازنده‌تری تغییر دهد. علاوه بر این به فرد کمک می‌شود تا برخی رفتارهای خود نظیر وابسته شدن به دیگران، ارزیابی دائم رضایتمندی افراد یا پرهیز از بیان نظراتش را با رفتارهای مناسب‌تری جایگزین نماید.
برای دریافت مشاوره در زمینه مسائل مختلف روانشناسی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سؤالات متداول
1.طرحواره پذیرش‌جویی چیست؟
2.آیا طرحواره پذیرش‌جویی قابل‌درمان است؟
