انتقاد سازنده و غیر سازنده

انتقاد سازنده نوعی روش بیان انتقاد به شیوه مؤثر و مفید است. در این روش علاوه بر بیان اشتباهات و نواقص، از راهکارهایی برای بهبود این موانع نیز سخن به میان می‌آید. در این حالت فردی که موردانتقاد قرارگرفته، به‌جای گارد گرفتن و واکنش به شیوه تهاجمی، سعی در حل مشکلات و کاستی‌های خود می‌کند. مهارت انتقاد سازنده یکی از فنونی است که به افراد برای سازگاری بهتر با اجتماع کمک شایانی می‌کند؛ بنابراین لازم است با نکات مربوط به این فن آشنا شویم. در صورتی که در روابط خود به مشکل بر خورد کردید، حتما مشاوره تلفنی روانشناسی دریافت نمایید.

فهرست مطالب

برای دریافت مشاوره در زمینه انتقاد سازنده می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی و مشاوره آنلاین با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

انتقاد سازنده به چه معنی است ؟

انتقاد یعنی نقد کردن رفتار یا ویژگی یک شخص. در انتقاد سازنده علاوه بر اینکه به بیان نواقص و کاستی‌ها می‌پردازیم، راه‌هایی نیز برای بهبود این مسائل پیش پای فرد قرار می‌دهیم. با این کار فرد بعد از آگاه شدن از نقاط ضعف و محدودیت‌هایش، رها نمی‌شود و برای پیشرفت کار خود از روش‌هایی پیشنهادی ما استفاده می‌کند.

برای آنکه انتقاد ما سازنده و مفید واقع شود، باید به شرایط و موقعیت مناسب برای این کار آگاه باشیم و اصولی را به کار ببریم. برای اطلاع از راه های بالا بردن مهارت انتقاد پذیری کلیک کنید.

نشانه‌های انتقاد سازنده

انتقاد در صورتی مؤثر خواهد بود که بر اساس ظرفیت پذیرش و گوش دادن فرد انجام گیرد. نباید انتقاد سازنده را در حضور جمع انجام داد. باید در نظر داشته باشیم که انتقاد با هدف رشد، پیشرفت و بهبود فرد صورت می‌گیرد؛ بنابراین اگر در شرایط و موقعیتی صورت گیرد که نتیجه عکس به همراه داشته باشد، کاملاً بی‌فایده است.

نکات لازم برای انتقاد سازنده

نکات انتقاد سازنده

فراموش نکنید بیان کردن انتقاد سازنده اصولی دارد که بدون آنها نه تنها طرف مقابل منظور شما را درست متوجه نشده و خود را اصلاح نمی‌کند؛ بلکه حتی ناراحت نیز می‌شود. از این رو بهتر است برای تاثیر بیشتر حرف های خود از این روش های استفاده کنید. برای آشنایی با راه های درست انتقاد کردن کلیک نمایید.

📌فن بیان قوی

در بسیاری از موارد انتقاد با کنایه زدن به ‌طرف مقابل همراه است. در این حالت‌ها فرد از کسی که او را نقد کرده ناراحت می‌شود و به‌جای توجه به نکته‌ای که او سعی در گفتن آن داشته، متمرکز بر همان کنایه و طعنه خواهد شد. برای انتقاد سازنده باید به‌گونه‌ای رفتار کنیم که شخص ازنظر روانی آسیب نبیند. این کار با یادگرفتن اصول فن بیان قابل‌دستیابی است. لازم است انتقاد را با این فنون بیان کنید تا تأثیر مثبت داشته و شخص موردنظر متوجه حسن نیت شما گردد.

📌استفاده از زبان بدن

برای تأثیرگذاری هرچه بهتر انتقاد سازنده ، می‌توانید با زبان بدن مناسب، به‌صورت ناخودآگاه روی فرد موردنظر اثر بگذارید. استفاده از تماس چشمی مناسب، نداشتن پاسگان تنش‌زا در ژست‌های بدنی، لبخند بر لب داشتن، تن صدای حمایت‌گرانه و… ازجمله نکاتی است که جزو زبان بدن شما به‌حساب می‌آیند.

📌فن ساندویچ و بیان کردن نکات مثبت

این فن اشاره به آن دارد که در ابتدا و انتهای انتقادتان به ذکر نکات مثبت فرد بپردازید. نکته‌ای که مورد انتقاد سازنده قرار می‌گیرد باید در میان صحبت شما بیان گردد. این روش کمک می‌کند فرد از شنیدن نواقص خود حالت دفاعی به خود نگیرد و بهتر با این انتقاد کنار بیاید.

📌جدا کردن شخصیت فرد از کار و نقص او

برای آنکه انتقاد سازنده صورت گیرد، باید نقص و محدودتی که در کار فرد وجود دارد به‌طور مشخص و واضح از شخصیت او جدا شود. برای مثال به این شکل که به او بگوییم شما آدم بسیار نکته‌بین و ریز سنجی هستید، ولی فکر کنم این قسمت از کارتان هنوز هم جا دارد، بهتر شود.

درصورتی‌که برای انتقاد کردن به ویژگی‌های کلی و شخصی فرد توهین کنید، باید منتظر نتیجه معکوس نقدتان باشید. بهتر است حوزه‌ای که کار فرد دچار مشکل بوده را کاملاً مشخص کنید و به‌طور جزئی همان بخش را موردانتقاد قرار دهید. برای آشنایی بیشتر با مهارت های ارتباطی کلیک کنید.

📌در نظر گرفتن زمان مناسب برای انتقاد

نباید بین سر زدن اشتباه از فرد و انتقاد سازنده شما زمان و فاصله زیادی بیافتد؛ زیرا باعث کاهش اثربخشی تذکر شما خواهد شد.

درصورتی‌که از شخص به خاطر خطایش عصبانی هستید، کمی تأمل و درنگ کنید و پس از آرام شدن به‌صورت منطقی با او صحبت کنید.

درصورتی‌که شخص به دلایلی مثل خستگی، عصبانیت و… در حال حاضر آمادگی شنیدن نقدی را ندارد، به او فرصت دهید تا ازنظر روانی بهبود یابد و سپس در شرایط و زمان مناسب اقدام به ذکر نقد خود کنید.

📌به‌جای حاشیه رفتن، به اصل موضوع بپردازید

با طفره رفتن و بیان جملات نامربوط، بحث را به حاشیه نکشانید. این کار فقط باعث می‌شود فرد گیج شده و کاستی و نقص خود را به‌درستی درنیابد. حتی ممکن است باعث سوءبرداشت و بدفهمی شخص شود.

همچنین این نکته را در نظر داشته باشید که زمانی که قصد انتقاد سازنده نسبت به موضوعی را دارید، باید به آن موضوع علم کافی داشته باشید. چه‌بسا که کار و تصمیمی که فرد داشته، بهترین انتخاب بوده باشد و شما با انتقاد ناآگاهانه از موضوع، تنها بی‌اطلاعی خود را نشان داده باشید. برای آشنایی بیشتر با انواع مهارت ارتباط کلامی و غیر کلامی کلیک کنید.

📌ارائه راهکار

یکی از راه های انجام انتقاد سازنده ، ارائه راهکار به جای سرزنش کردن است. در برخی موارد تنها به طرف مقابل گفته می‌شود که کارش اشتباه است. اما روش جایگزین و یا رفتار مناسب توضیح داده نمی‌شود. از این رو فرد سردرگم شده و نمی‌داند که چطور رفتار کند.

📌بیان کردن دلایل

همچنین بهتر است دلیل خود را بعد از بیان کردن انتقاد سازنده به طرف مقابل بگویید. با اینکار او متوجه خواهد شد که چرا در حال انتقاد کردن به او هستید. همچنین فکر کردن به دلیل انتقاد برای هر دو طرف موثر است. چرا که انتقاد کننده نیز به حرف های خود بیشتر فکر می‌کند.

📌طولانی نکردن انتقاد

انتقاد سازنده طولانی نیست. بهتر است انتقاد خود را از دیگران طولانی نکرده و به طور مداوم یک موضوع را توضیح ندهید. چرا که اینکار او را کلافه و ناراحت می‌کند. بهتر است مختصر و کوتاه موضوع را به طور واضح توضیح داده و حتی بعد از مدتی بحث را عوض کنید.

📌کمک گرفتن از مشاور

همچنین برای انجام انتقاد سازنده در مورد دیگران و یا محافظت از خود در برابر انتقادهای دیگران می‌توان از روانشناس نیز کمک گرفت. در واقع مشاور به ما کمک می‌کند تا انعطاف پذیری خود را بالا برده و تاب آوری بیشتری در مقابل انتقاد داشته باشیم . همچنین انتقاد خود را به شکل درست تری بیان نماییم.

تفاوت میان انتقاد سازنده و غیر سازنده

میان انتقاد سازنده و انتقاد مخرب تفاوت هایی وجود دارد. انتقادی سازنده است که واضح و مستقیم، دلسوزانه، صادقانه و همچنین به همراه راهکارهایی باشد. این نوع انتقاد احساسات بدی را به طرف مقابل منتقل نکرده و یا او را تحت فشار قرار نمی‌دهد. همچنین در آینده منجر به تغییرات و یا حتی پیشرفت در رفتار نیز می‌شود. اما انتقاد مخرب به صورت تند و نسنجیده است. در واقع دیگری در حال توهین و بی احترامی است. اما اسم آن را انتقاد می‌گذارد. همچنین در برگیرنده هیچ گونه راهکار و یا تشویقی نیز نیست. این نوع انتقاد اعتماد به نفس افراد را خدشه دار می‌کند.

فواید انتقاد سازنده

زمانی که انتقاد سازنده به درستی صورت گیرد نه تنها فواید فردی داشته، بلکه گاهی منجر به پیشرفت یک گروه می‌شود. از این رو افراد باید خود را در معرض انتقاد گذاشته و از آن نترسند. البته انتقاد گاهی اجتناب ناپذیر است و نمی‌توان از آن فرار کرد. اما این موضوع را در نظر بگیرید که یک انتقاد خوب پیامدهای بسیار مفیدی در برخواهد داشت. برخی از آنها شامل موارد زیر می‌شوند.

بالا رفتن اعتماد به نفس و خودآگاهی

رشد شخصی افراد

ایجاد روابط عمیق

دیدن مسائل از زاویه دیگر

علت اجتناب از انتقاد سازنده

انسانها به طور ذاتی از مورد انتقاد قرار گرفتن اجتناب می‌کنند. هیچکس دوست ندارد که مورد نقد قرار گیرد. چرا که نقد شدن بیانگر نقص ها و ضعف های ماست. در واقع زمانی که مورد نقد قرار می‌گیریم فکر می‌کنیم که به اندازه کافی خوب نیستیم و احتمالا طرد می‌شویم. اما همیشه اینطور نیست. مخصوصا انتقاد سازنده با این هدف انجام می‌شود که عملکرد ما را بهبود بخشد نه اینکه شخصیت ما را تخریب کند. این احساس ناامنی کاملا طبیعی بوده و بهتر است بر ترس ناشی از آن با راهکارهای گفته شده؛ غلبه کنیم.

سخن پایانی

انتقاد کردن از دیگران به شکل سازنده کار دشواری است. در واقع به دلیل ماهیت ناراحت کننده انتقاد حتی اگر به درست ترین شکل هم صورت گیرد؛ بارهم زننده است. از این رو بهتر است خود را برای آن آماده کرده و همچنین نحوه درست انجام آن را بیاموزیم. اینکار تنها با کمک روانشناس امکانپذیر است.