اختلال عصبی شناختی | علائم و درمان اختلالات عصبی شناختی
اختلال عصبی شناختی شکایت‌های ذهنی از کاهش شناخت را شامل میشود و معمولا بیشتر در افراد بالای 65 سال اتفاق می‌افتد. این افراد غالبا از اختلال فراموشی شکایت دارند و می‌گویند اسم افراد را به یاد نمی‌آورند. اختلالات عصبی شناختی فقط فراموشی ذهنی نیست بلکه شامل گروهی از اختلالات است که در تمام آنها مشکل اصلی، در عملکردهای شناختی (مانند فکر، حافظه و ….) می‌باشد.
این مشکلات در بدو تولد (رشدی) یا اوایل عمر آن فرد وجود ندارد، بلکه اکتسابی است و با افزایش سن کم کم ایجاد میشود. در این مطلب قصد داریم به معرفی این اختلالات عصبی شناختی، انواع و درمان آنها بپردازیم. برای دریافت مشاوره فردی کلیک کنید.
اختلال عصبی شناختی چیست
اختلالات عصبی شناختی گروهی از مشکلات هستند که معمولا به اختلال در عملکرد ذهنی افراد منجر می‌شوند و در گذشته به آن سندرم مغز آلی می‌گفتند. این اختلال بیشتر بزرگسالان مسن را مبتلا می‌کند؛ اما بسته به شرایط می‌تواند بر افراد جوان هم تأثیرگذار باشد. کاهش عملکرد ذهنی در این اختلالات شامل مشکلات حافظه، تغییر در رفتار، مشکل در درک زبان و مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره و… است.
این علائم شاید به دنبال یک بیماری تخریب عصبی مثل: بیماری آلزایمر، زوال عقل یا در نتیجه ضربه مغزی یا سوء مصرف مواد بوجود بیایند. بیماری‌های نورودژنراتیو (تخریب‌کننده عصب) مغز و اعصاب را به مرور زمان خراب می‌کنند و در نهایت به کاهش تدیجی عملکرد عصبی می‌انجامد. متخصصان علت اصلی این اختلالات را با توجه به علائمی که فرد گزارش می‌کند و نتایج آزمایشات تشخیصی تعیین می‌کنند و با دانستن علت و شدت آن می‌توانند بهترین روش درمانی را انتخاب کنند.
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک نمایید.
علائم اختلال عصبی شناختی
علائم اختلال عصبی شناختی به علت آن بستگی دارد و علل مختلف، علائم متفاوتی به دنبال دارند. وقتی این بیماری در نتیجه یک بیماری تخریب عصبی اتفاق افتد، امکان دارد فرد مبتلا از دست دادن حافظه، گیجی و اضطراب را تجربه نماید.
سایر علائمی که افراد مبتلا به این نوع از اختلالات ممکن است تجربه کنند عبارتند از: سردرد، مخصوصا در کسانی که دچار ضربه مغزی شده‌اند، عدم توانایی در تمرکز، از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مشکل در انجام کارهای معمول مانند رانندگی، مشکل در راه رفتن و تعادل و تغییرات بینایی.
علل اختلال عصبی شناختی
بیماری تخریب عصبی، رایج‌ترین علت اختلالات عصبی شناختی است. بیماری‌های نورودژنراتیو مانند بیماری آلزایمر، پارکینسون، هانتینگتون، زوال عقل، بیماری پریون، اسکلروز چندگانه نیز می‌توانند منجر به ایجاد اختلالات عصبی شناختی شوند. با این وجود، این اختلالات در افراد زیر 60 سال، اکثرا بعد از آسیب یا عفونت رخ می‌دهد.
شرایط غیر تولیدی دیگری هم ممکن است باعث اختلالات عصبی شناختی شوند؛ مانند: ضربه مغزی، آسیب مغزی (ضربه‌ای که باعث خونریزی در مغز یا فضای اطراف مغز میشود)، لخته شدن خون، مننژیت، انسفالیت، سپتی سمی، سو مصرف مواد مخدر یا الکل و کمبود ویتامین.
عوامل خطر برای اختلال عصبی شناختی چیست؟
خطر ابتلا به اختلالات عصبی شناختی، تا حد زیادی به سبک زندگی و عادت‌های روزمره شما بستگی دارد. برای مثال افرادی که در محیطی کار می‌کنند که در معرض فلزات سنگین قرار دارند، تا حد زیادی بیشتر امکان ابتلا به اختلالات عصبی شناختی را دارند. زیرا فلزات سنگینی چون سرب و جیوه قادرند به مرور زمان موجب آسیب به سیستم عصبی گردند. به این ترتیب اگر شما به طور مکرر در معرض این فلزات، قرار بگیرید، خطر کاهش عملکرد ذهنی در شما افزایش خواهد یافت.
انواع اختلالات عصبی شناختی
دلیریوم (delirium)، اختلال عصبی شناختی خفیف (mild neurocognitive disorder)و اختلال عصبی شناختی عمده (major neurocognitive disorder)سه نوع عمده این اختلال هستند.
دلیریوم (روان آشفتگی)
روان آشفتگی به معنای منحرف شدن از خط یا هنجار در ادراک، شناخت و رفتار است. تیرگی و تخریب هشیاری، مشخصه اصلی دلیریوم می‌باشد که غالبا با اختلال کلی اعمال شناختی همراه است (کاهش آشکار هوشیاری از محیط و کاهش توانایی تمرکز). از دیگر علائم معمول آن لرزش، حرکات موزون و سریع، ناهماهنگی حرکتی و بی‌اختیاری ادرار می‌باشد. در برخی ممکن است گفتار بی سروته، هذیان‌ها و توهمات هم تجربه شود.
معمولا دلیریوم به شکل حاد و ناگهانی (چندساعت تا چند روز) شروع میشود، ولی سیری کوتاه و نوسانی دارد. درمان دلیریوم با حذف عوامل سببی آن به بهبود سریع این اختلال منجر میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دلیریوم یا روان آشفتگی کلیک کنید.
اختلالات عصبی شناختی خفیف
در این نوع اختلال عصبی شناختی، بیمار، افت در حداقل یک زمینه شناختی اصلی را تجربه می‌کند. اما شدت آن بسیار کمتر از شدت افت در اختلال شناختی عمده می‌باشد. در اختلال عصبی شناختی خفیف، فرد ممکن است نتواند کارهای آسان یا کارهایی که قبلا به خوبی انجام می‌داد، را خوب و صحیح انجام دهد، او برای انجام این کارها، به استراتژی‌های جبرانی نیاز دارد.
همچنین ممکن است برای حفظ استقلال خود خیلی تلاش کنند، اما بطور کلی عملکرد مستقلانه آنها با خطر روبرو نیست. فرد مبتلا، کلا در مقایسه با سطح عملکرد گذشته‌اش در یک یا چند زمینه شناختی (توجه، یادگیری و حافظه، زبان، شناخت ادراکی – حرکتی یا شناخت اجتماعی) افت شناختی خفیفی را خواهد داشت.
اختلال عصبی شناختی عمده
این اختلال قبلا با نام دمانس یا زوال عقل شناخته می‌شد. در این اختلال نیز، حداقل در یک زمینه شناختی اصلی افت و مشکل تجربه میشود، ولی شدتش خیلی بیشتر از شدت افت در اختلال عصبی شناختی نوع خفیف می‌باشد. بیمار استقلال خود را کاملا از دست می‌دهد. این افراد موضوعاتی را که در گذشته آموخته‌اند را فراموش می‌کنند، و در یادگیری موضوعات جدید نیز ناتوان می شوند.
این اختلال عمدتا با آپراکسیا (ناتوانی در انجام دادن فعالیت‌های حرکتی) و آگنوسیا (بر خلاف سالم بودن حواس پنج‌گانه، در بازشناسی یا تشخیص اشیاء ناتوان است) همراه می‌باشد. در افراد مبتلا علاوه بر تغییرات شناختی، تغییراتی در شخصیت و هیجان آنها هم رخ می‌دهد. اعمال شناختی مانند؛ هوش عمومی، یادگیری و حافظه، زبان، جهت یابی، ادراک، توجه و تمرکز، قضاوت و توانایی‌های اجتماعی در این بیماران ممکن است دچار آسیب شود.
انواع دیگر اختلال عصبی شناختی
باید بدانید که اختلال عصبی شناختی، می‌توانند به وسیله برخی شرایط بالینی (بیماری پارکینسون، آلزایمر، عفونت HIV، مصرف مواد و دارو، بیماری عروقی و…) هم ایجاد شوند.
آلزایمر
بیماری آلزایمر، معروفترین نوع زوال عقل است. در آلزایمر، مغز دچار پلاسیدگی و تغییرات میکروسکوپی میشود و ظرفیت روانی به علت ضایعه عفونی مغزی بسیار کاهش می‌یابد. از نشانه‌های رایج آلزایمر می‌توان؛ گم‌گشتگی مکانی، فراموش‌کاری، ناتوانی در نام بردن، از دست دادن ابتکار عمل و کنش‌پریشی را نام برد. سن نشانه اصلی خطر ابتلا به آلزایمر است. جنس – زنان، ژنتیک، تحصیلات پایین، آسیب به سر از دیگر عوامل خطر آن می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری آلزایمر کلیک کنید.
پارکینسون
اختلال در حرکت و شناخت را بیماری پارکینسون گویند که مبنای زیست‌شناختی دارد. این بیماری غالبا پیش‌رونده می‌باشد و اختلالات حرکتی، آشکارترین ویژگی آن است. در فرد مبتلا به پارکینسون، هنگام استراحت، دستها، پاها، یا سر فرد بی‌اختیار می‌لرزد، عضلاتش خشک می‌شوند و به سختی قادر به شروع حرکت است. این نشانه را، ناجنبی می‌گویند. غیر از ناجنبی، کند جنبی هم رخ می‌دهد که در آن فعالیت حرکتی فرد به کلی کند میشود.
در بیماری پارکینسون، علاوه بر ناهنجاری‌های حرکتی، علائم تباهی شناختی (مانند نقص در تولید کلمات) نیز وجود دارد، و در عین حال بعضی از مهارت‌های شناختی آنها همچون توجه، تمرکز و حافظه فوری سالم می‌ماند. حرکات کره‌ای و چرخشی ناگهانی غیر ارادی، ظاهر بی‌روح، چهره‌ای ماسک مانند، انزوای اجتماعی و از دست دادن قدرت تولید صدا از علائم پارکینسون است.
درمان اختلالات عصبی شناختی
چشم‌انداز طولانی مدت در درمان فرد مبتلا به اختلالات عصبی شناختی به علت بروز آن بستگی دارد. اگر بیماری نورودژنراتیو علت اختلال عصبی شناختی باشد، غالبا اوضاع بیمار با گذشت زمان بدتر میشود. در بقیه موارد، ممکن است کاهش عملکرد ذهنی فقط موقتی باشد و افراد می‌توانند کاملا بهبود یابند. ولی استراحت و مراقب پزشکی چیزی نیاز مشترک برای همه این بیماران است.
استراحت مطلق برای بیماری که جراحی شده و گذراندن دوران نقاهت ضروریست. استفاده از داروهای ضد درد، آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن عفونت‌های باقی مانده در مغز، جراحی برای بهبود هر نوع آسیب شدید مغزی، درمان‌های شغلی برای کمک به بازسازی شناختی، آموزش مهارت‌های روزمره و درمان‌های فیزیوتراپی برای بهبود قدرت هماهنگی، تعادل و انعطاف پذیری مهم‌ترین موارد مراقبت و درمان است.
سخن پایانی
همانطور که خواندید اختلالات عصبی شناختی انواع و علل مختلف دارند و بسته به علل آن علائم متفاوتی هم دارند. افراد بیشتر در سنین بالا مبتلا می‌شوند و از انواع نشانه‌های اختلال عصبی شناختی رنج می‌برند. درمان این اختلالات عصبی شناختی هم بسیار به علل آن بستگی دارد. اگر شما هم از این اختلالات و علائم آن رنج می‌برید بهتر است به پزشکان متخصص مراجعه کنید.
آنها با بررسی علل به تشخیص نوع و درمان ان می‌پردازند. اختلال عصبی شناختی مثل زوال عقل یا آلزایمر بسیار چالش برانگیز است و هیچ درمانی هم ندارد، بلکه عملکرد ذهنی در آن با گذشت زمان بد و بدتر می‌گردد. ولی درمان افراد مبتلا به اختلالات عصبی شناختی که علت آن ضربه مغزی یا عفونت است، در کل خوب است. چون این علل موقتی و قابل درمان می‌باشند و افراد معمولاً بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلالات عصبی شناختی در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
