طرحواره وابستگی و بی کفایتی
آیا تا به حال در مورد طرحواره وابستگی و بی کفایتی و تاثیر آن بر زندگی فرد چیزی شنیده اید؟ طرحواره های ناسازگار مجموعه ای از باورهای مرکزی، احساسات و حالت های بدنی هستند که هنگام مواجهه با آن ها احساس ناامنی و پریشانی می کنیم. این طرحواره ها به طور اختصاصی و گشترده در نظریه اسکیماتراپی جفری یانگ مورد بحث قرار گرفته اند. یانگ در تئوری خود به 18 طرحواره ناسازگار اشاره می کند که وابستگی و بی کفایتی نیز یکی از آن هاست. ما در ادامه به توضیحات بیشتری در این باره اشاره کرده ایم. پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
طرحواره وابستگی و بی کفایتی چیست؟
طرحواره های ناسازگار اولیه مجموعه ای از باورهای مرکزی، تصاویر ذهنی، خاطرات، هیجانات عاطفی و بدنی هستند که هنگام مواجهه با آن ها احساس ناامنی و پریشانی می کنیم. این طرحواره ها به طور اختصاصی و گسترده در نظریه اسکیماتراپی جفری یانگ مورد بحث قرار گرفته اند. یانگ در تئوری خود 18 طرحواره ناسازگار اولیه را شناسایی کرد. او بر این باور بود که هریک از آن ها در پاسخ به برآورده نشدن یا ارضای بیش از حد نیازهای هیجانی در دوران کودکی پدید می آیند.
البته عواملی نظیر خلق و خوی منحصر به فرد خود کودک نیز علاوه بر رفتار والدین در پدید آیی طرحواره های ناسازگار نقش دارند. طبق نظریه یانگ 5 نیاز هیجانی اصلی که ارضای آن ها در دوران کودکی بسیار اهمیت دارد نیاز به دلبستگی، هویت و خودمختاری، آزادی بیان، نیاز به پذیرش محدودیت و تفریح را شامل می شود.
برای آشنایی با سایر انواع طرحواره های ناسازگار کلیک کنید.
نشانه های طرحواره وابستگی بی کفایتی
هر طرحواره زندگی با مجموعه‌ای از علائم و رفتارهای ویژه شناسایی می‌شود که به آن هویت مستقل می‌بخشد. برای نمونه، طرحواره وابستگی با الگوهایی شناخته می‌شود که آن را به‌وضوح از طرحواره‌هایی چون رهاشدگی یا نقص/شرم متمایز می‌کند. افرادی که با این طرحواره زندگی می‌کنند، اغلب نشانه‌های زیر را از خود بروز می‌دهند:
۱. دشواری در تصمیم‌گیری‌های شخصی
این افراد اغلب در مواجهه با انتخاب‌های روزمره یا سرنوشت‌ساز، احساس درماندگی می‌کنند. به‌حدی که ترجیح می‌دهند دیگران به جای آن‌ها تصمیم بگیرند و مسئولیت نتایج را نیز بپذیرند.
۲. پناه‌جویی مستمر برای دریافت کمک
حتی در انجام کارهای ساده و پیش‌پاافتاده، مدام از اطرافیان درخواست کمک می‌کنند. معمولاً ترجیح می‌دهند وظایف خود را به دیگران محول کنند یا با راهنمایی قدم‌به‌قدم آنان پیش بروند.
۳. رها کردن فعالیت‌ها در نبود حمایت
باوری عمیق به ناکارآمدی شخصی، باعث می‌شود در صورت عدم دسترسی به کمک دیگران، بسیاری از کارها—چه کوچک و چه بزرگ—را نیمه‌کاره رها کنند. این امر می‌تواند تا ترک تحصیل، کنار گذاشتن شغل یا طفره رفتن از تعهدات زندگی نیز پیش برود.
۴. مشکل در مدیریت امور مالی
بی‌برنامگی در هزینه‌کرد و ناتوانی در پس‌انداز یا برنامه‌ریزی مالی، از دیگر نشانه‌های شایع این طرحواره است. این افراد معمولاً درآمد خود را بدون نظم خاصی خرج می‌کنند.
۵. اجتناب از سفر کردن به تنهایی
اگرچه بسیاری افراد سفر گروهی را ترجیح می‌دهند، اما مبتلایان به طرحواره وابستگی عموماً از سفر کردن بدون همراه به شدت پرهیز می‌کنند. آن‌ها معتقدند بدون حضور دیگری قادر به مدیریت سفر نیستند.
۶. پرسش‌های مکرر درباره فرآیند کارها
پرسیدن سؤال برای یادگیری امری طبیعی است، اما وقتی فرد به شکل افراطی و تکراری در مورد انجام هر کار جدیدی—حتی اگر ساده باشد—سؤال می‌پرسد، می‌توان آن را نشانه‌ای از وابستگی دانست.
۷. جستجوی مداوم برای تأیید تصمیم‌ها
این افراد حتی پس از گرفتن تصمیم، به دلیل اعتماد نداشتن به قضاوت خود، همواره به دنبال تأیید و تصدیق از سوی دیگران هستند. نیاز به اطمینان‌بخشی خارجی، بخش بزرگی از رفتار آن‌ها را تشکیل می‌دهد.
۸. مقاومت در برابر پذیرش مسئولیت‌های تازه
هرگونه تغییر در موقعیت شغلی، تحصیلی یا زندگی که مستلزم پذیرش مسئولیت جدید باشد، برای آن‌ها اضطراب‌آور است. بنابراین ترجیح می‌دهند در شرایط آشنا و بدون چالش جدید باقی بمانند.
علل پدیدآیی طرحواره بی کفایتی
طبق نظریه جفری یانگ، دو عامل مهم در شکل گیری هر طرحواره ناسازگار نقش دارند که خلق و خوی منحصر به فرد کودک و نحوه پاسخ گویی والدین به نیازهای هیجانی را شامل می شوند. در همین راستا او معتقد بود که طرحواره وابستگی بی کفایتی اغلب در افرادی پدید می آید که نیاز به هویت، خودمختاری و کفایت در آن ها به درستی ارضا نشده است. منظور از هویت این است که افراد بتوانند در خانه عقاید خود را داشته باشند و در عین حال که به والدین احساس تعلق می کنند مرزهای سالمی میان خود و پدر و مادر ایجاد نمایند.
بیشتر بخوانید: درمان های موج سوم
طرحواره وابستگی بی کفایتی بیشتر در چه افرادی دیده می شود؟
شواهد بالینی نشان می دهد افرادی که والدین مضطرب، کنترل گر، دخالت گر یا بالعکس پدر و مادری بسیار سهل انگار دارند بیش از دیگران ممکن است طرحواره وابستگی بی کفایتی را از خود نشان دهند. هم چنین افرادی که از نظر زیستی حساسیت بیشتری نسبت به تنبیه دارند و همواره تهدیدهای بیرونی را بیش برآورد می کنند نیز بیشتر در معرض درگیری با طرحواره وابستگی بی کفایتی قرار دارند.
درمان طرحواره بی کفایتی
با وجود اینکه طرحواره درمانی تقریبا رویکرد جدیدی محسوب می شود اما تحقیقات زیادی در مورد آن انجام شده است و شواهد بالینی کارایی آن را در درمان انواع اختلالات روان شناختی به خصوص مشکلات شخصیتی نظیر اختلال شخصیت مرزی نشان می دهند. از همین رو امروزه بسیاری از روانشناسان دوره های تخصصی خود را در این زمینه می گذرانند و در جلسات روان درمانی این رویکرد را به کار می برند. برای شناسایی طرحواره های ناسازگار در خود و درمان آن ها باید به یک روانشناس بالینی دوره دیده در زمینه اسکیماتراپی مراجعه کنید.
برای اطلاع از نحوه اجرا و پروتکل طرحواره درمانی کلیک کنید.
سخن آخر
برای دریافت مشاوره در زمینه مسائل مختلف روانشناسی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری باشماره 9099070354 تماس بگیرید.
سوالات متداول
سخت گیری بیش از حد والدین یکی از عواملی است که ارضای نیاز به هویت و خودمختاری را با اختلال مواجه می کند و می تواند منجر به شکل گیری طرحواره وابستگی بی کفایتی شود. چرا که در این شرایط والدین به طور غیر مستقیم همواره این پیام را به فرزندشان منتقل می کنند که او به تنهایی نمی تواند کار درستی را انجام دهد و نیاز به نظارت مفرط دارد.
