طرحواره درمانی | پروتکل انواع طرحواره درمانی
طرحواره درمانی ( Schema therapy ) چیست و چه کمکی به افراد می‌کند؟ طرحواره درمانی نوعی درمان روان شناختی است که توسط جفری یانگ در سال 2003 شکل گرفت. این درمان در تئوری خود رویکرد شناختی رفتاری را مبنا قرار داد اما از مفاهیم روانکاوی نیز در آن استفاده کرد. در این روش درمانگر بر نیازهای هیجانی بنیادین انسان تمرکز کرده و تلاش می‌کند دریابد چه نیازهایی از زمان کودکی ارضا نشده باقی مانده‌اند.
در نهایت در این رویکرد به بیمار کمک می‌شود با اصلاح طرحواره‌های خود یا همان اصلاح باورها و انتظارات بتواند این نیازها را در خود رفع کرده و دور باطل ناکامی‌هایی که در زندگی تجربه می‌کند را بشکند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد طرحواره درمانی تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک نمایید.
طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانی یا همان اسکیما تراپی نوعی رویکرد جدید در درمان‌های روانشناختی است. این رویکرد که توسط جفری یانگ در سال 2003 ابداع شده است، مفاهیم رویکرد شناختی رفتاری و روانکاوی را با یکدیگر ترکیب می‌کند. در این روش درمانگران عدم ارضای نیازهای هیجانی در دوران کودکی را مبنای شکل گیری طرحوراه‌های ناسازگار می‌دانند. این طرحواره‌ها که همان انتظارات، باورها و ترس‌های فرد هستند، باعث می‌شوند به گونه‌ای رفتار کند که در بزرگسالی نیز نیازهای خود را نادیده گرفته و در نتیجه آسیب‌های روان شناختی در ذهنش ادامه پیدا کند.
طرحواره درمانی با شناسایی طرحواره‌های ناسازگار و آموزش راهبردهای مقابله‌ای مناسب برای رفع نیازهای هیجانی به افراد کمک می‌کند تا بتوانند به این چرخه معیوب پایان ببخشند و به گونه‌ای رفتار کنند که احساس رضایت بیشتری در زندگی داشته باشند. برای کسب اطلاعات در زمینه روانشناسی چیست کلیک کنید.
5 نیاز هیجانی اصلی در طرحواره درمانی
یکی از مفروضه‌های اصلی در رویکرد طرحواره درمانی این است که همه انسان‌ها 5 نیاز هیجانی اصلی دارند. اگر این نیازها به درستی ارضا شوند سطح شادکامی در زندگی بالا می‌رود. در مقابل نادیده گرفتن این نیازها یا ارضای بیش از حد آن‌ها توسط والدین، باعث می‌شود که طرحواره‌های ناسازگاری در ذهن شکل بگیرند. در ادامه هریک از این نیازها را معرفی کرده‌ایم.
1️⃣ نیاز به امنیت یا نیاز به داشتن دلبستگی ایمن با دیگران
نیاز به امنیت زمانی بر آورده می‌شود که والدین به موقع در دسترس کودک قرار داشته باشند، متناسب با نیازهای فرزندانشان به او پاسخ دهند و از نظر شخصیتی افراد باثباتی باشند. عواملی نظیر جدا شدن از والدین در سال‌های اولیه کودکی یا نوسان‌های هیجانی زیاد پدر و مادر می‌تواند به این نیاز آسیب برساند.
2️⃣ نیاز به هویت و خود مختاری
نیاز به هویت و خود مختاری به این معناست که فرد در عین حال که نسبت به والدین احساس تعلق می‌کند، بتواند عقاید خودش را داشته باشد. والدین بسیار سخت‌گیر، دخالت گر، مضطرب، کنترل گر و هم چنین والدینی که بسیار سهل گیر هستند ارضای سالم این نیاز را با اختلال مواجه می‌کنند.
3️⃣ طرحواره درمانی | نیاز به آزادی در بیان خواسته ها و هیجان ها
بسیار اهمیت دارد که در دوران کودکی بچه‌ها بتوانند نیازها و احساسات خود را بدون ترس با والدینشان در میان بگذارند و در مورد آن‌ها آزادانه صحبت کنند. این نیاز معمولا در خانواده‌هایی که سبک تربیتی مستبدانه‌ای دارند نادیده گرفته می‌شود.
4️⃣ نیاز به خویشتن داری و پذیرش محدودیت
افراد باید در دوران کودکی به این درک برسند که همواره امکان رفع کامل همه نیازها وجود ندارد. انسان در این دنیا همواره باید بتواند سطحی از ناکامی را تحمل کند و محدودیت‌های موجود را بپذیرد. سبک تربیتی نازپرورده یا همان والدینی که به طور افراطی تلاش می‌کنند همه نیازهای فرزنداشان را برآورده کنند، از جمله نمونه‌های بارزی است که ارضای این نیاز را با مشکل مواجه می‌سازد.
5️⃣ نیاز به تفریح
بسیاری از والدین ممکن است به تفریح به عنوان یک مسئله جانبی نگاه کنند و آن را به عنوان یک نیاز اصلی در نظر نگیرند. این باور باعث می‌شود که همواره به انجام کار مفید و تلاش بسیار در زندگی تاکید داشته باشند و در نهایت در اکثر موارد نیاز به تفریح را نادیده بگیرند. در مقابل والدینی که بیش از حد به تفریح اهمیت می‌دهند نیز می‌توانند منجر به بروز اختلال در رفع این نیاز شوند و الگوی رفتاری عشرت طلبانه‌ای را در فرزند خود شکل دهند. در نتیجه آنچه بسیار اهمیت دارد، رعایت حد تعادل در رفع همه نیازهای هیجانی است.
انواع طرحواره های ناسازگار در رویکرد طرحواره درمانی
جفری یانگ معتقد است که متناسب با هر نیاز آسیب دیده یکسری طرحواره‌های ناسازگار شکل می‌گیرد که به شرح زیر هستند:
1- طرحواره های مربوط به نیاز دلبستگی ایمن
طرحواره‌های مربوط به نیاز دلبستگی ایمن که به طرحواره‌های حوزه طرد معروف هستند 4 مورد را در بر می‌گیرند که شامل موارد زیر است:
– طرحواره رها شدگی یا همان اعتقاد به تنها گذاشته شدن از جانب دیگران
– بی اعتمادی – بدرفتاری
– طرد اجتماعی یا انزوا؛ زمانی که فرد احساس می‌کند به هیچ گروهی تعلق ندارد.
2- طرحواره درمانی | طرحواره های مرتبط با نیاز هویت
در صورتی که فرد در جریان رشدی نتواند از والدین خود مستقل فکر و احساس کند طرحواره‌های ناسازگار دیگری در او شکل می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
– وابستگی- بی کفایتی
– آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
– خویشتن تحول نیافته؛ به این معنا که فرد ارزش وجود خود را در گرو وجود فرد دیگری می‌داند.
– شکست
3- طرحواره های مرتبط با نیاز آزادی بیان
در صورتی که فرد نتواند خواسته‌ها و نیازهای خود را به درستی با والدین در میان بگذارد اغلب سبک فکری، هیجانی و رفتاری خاصی را شکل می‌دهد که باعث می‌شود همیشه رفع نیازهای دیگران را در اولویت خود قرار دهد. این سبک در قالب طرحواره‌های زیر خود را نشان می‌دهد.
– طرحواره ایثار و جان گذشتگی
– اطاعت
– پذیرش جویی و جلب توجه
4- طرحواره های مرتبط با خویشتن داری
افرادی که به درستی خود انضباطی را نمی‌آموزند و تحمل پذیرش محدودیت را ندارند، اغلب دارای 2 طرحواره اصلی هستند. وجه مشترک همه آن‌ها این است که اغلب به دنبال لذت‌های آنی هستند و اهمال کاری می‌کنند.
– استحقاق و بزرگ منشی
– خویشتن داری ناکافی
5- طرحواره درمانی | طرحواره های مرتبط با نیاز تفریح
اگر نیاز هیجانی به تفریح و اوقات فراغت به شکلی سالم ارضا نشود احتمال شکل گیری طرحواره‌های زیر تا حد زیادی وجود خواهد داشت:
– طرحواره منفی گرایی و بدبینی
– شکل دهی معیارهای سخت گیرانه، عیب جویی‌های افراطی ( برای آشنایی با راه های از بین بردن طرحواره عیب جویی کلیک کنید)
– بازداری هیجانی
کاربرد طرحواره درمانی
طرحواره درمانی از جمله رویکردهای جدیدی است که در درمان انواع اختلالات روانشناختی کاربرد دارد. از جمله مزیت‌های این رویکرد نسبت به سایر درمان‌ها این است که برای بیماران مقاوم به درمان کاربرد بیشتری دارد. یعنی افرادی که از سایر روش‌ها سودی نمی‌برند اغلب به طرحواره درمانی جواب می‌دهند. از جمله مشکلات مقاوم به درمان می‌توان به اختلالات شخصیتی و مزمن اشاره کرد. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه طرحواره درمانی می‌توانید در هر زمان از روز برای روان درمانی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سوالات متداول
آیا والدین می توانند به گونه ای رفتار کنند که هیچ طرحواره ناسازگاری شکل نگیرد؟
