درمان شناختی رفتاری (CBT) | پروتکل درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) را می‌توان رایج‌ترین شیوه درمان در روانشناسی دانست. این روش برای بسیاری از بیماری‌های روانی کاربرد دارد. به‌علاوه تحقیقات بسیاری نیز روی آن انجام شده است. طبق نتیجه تحقیقات اثرات درمان شناختی رفتاری حداقل تا 5 سال پس از پایان درمان در زندگی فرد باقی مانده است. در کنار همه این مسائل درمان شناختی رفتاری کوتاه است و به بیمار کمک می‌کند تا خودش راه‌های درمان و ازبین‌بردن احساسات منفی را برای بقیه زندگی یاد بگیرد. به همین خاطر است که این روزها این روش تبدیل به خط اول درمان در تمامی مراکز روانشناسی شده است.
در ادامه کلیات این تکنیک درمان شرح داده شده. بااین‌حال اگر مطمئن نیستید که استفاده از این روش بتواند به حل مشکل شما کمک کند بهتر است راجع به این موضوع از روان‌شناس متخصص کمک بگیرید. برای ارتباط با بهترین متخصصین برای مشاوره فردی کلیک کنید.
درمان شناختی رفتاری چیست؟
شناختی رفتاری نام یکی از روش‌های درمانی در روانشناسی است. این روش معتقد است تقریباً تمامی بیماری‌های روانی از افکار منفی فرد ایجاد می‌شوند. این افکار منفی مستقیماً روی رفتار بیمار تأثیر می‌گذارند. به همین خاطر برای درمان بیماری می‌بایست افکار و رفتار بیمار به طور هم‌زمان مورد بررسی قرار بگیرند. درمان شناختی‌رفتاری باور دارد افکار و رفتار ما تأثیر متقابلی روی یکدیگر دارند. وقتی شما بتوانید جور دیگری فکر کنید با احتمال بیشتری رفتار اشتباه خود را نیز کنار خواهید گذاشت.
برای مثال بیماری که وسواس تمیزی دارد. اگر باور کند محیط اطرافش آن‌قدرها هم که فکر می‌کند کثیف نیست طبیعتاً رفتارهای شست‌وشوی خود را کمتر خواهد کرد. یا حتی برعکس؛ وقتی رفتارهای شست‌وشو مورد کنترل قرار بگیرند به‌تدریج افکار مرتبط با آنها نیز تغییر خواهد کرد.
اصول مهم درمان شناختی رفتاری
◀️توجه به اینجا و اکنون
برخلاف رویکردهای روان‌کاوی که معتقدند ریشه تمام مشکلات فرد را باید در گذشته پیدا کرد روان‌شناسان شناختی‌رفتاری بر زمان حال تاکید می‌کنند. استدلال این روان‌شناسان این است که شما نمی‌توانید برای گذشته کار خاصی انجام بدهید. به‌علاوه آینده نیز تحت کنترل شما نیست. پس بهترین کار این است که روی زمان حال و مشکلی که اکنون دارید تمرکز کنید. آنها تلاش خواهند کرد با توجه به شرایط حال حاضر و امکاناتی که اکنون دارید به شما کمک کنند تا مشکلات‌تان را حل کنید.
◀️حذف وابستگی
یکی از مهم‌ترین اهداف درمان شناختی‌رفتاری این است که به شما کمک کند تبدیل به درمانگر خود شوید. رسیدن به این هدف باعث صرفه‌جویی بسیاری در وقت و زمان شما خواهد شد. درواقع فنونی که شما در طی جلسات درمانی آموزش می‌بینید به شما کمک خواهند کرد تا پس از پایان جلسات خودتان بتوانید مشکلات‌تان را حل کنید.
◀️جلسات درمانی کوتاه و برنامه‌ریزی‌شده
یکی از مزیت‌های درمان شناختی‌رفتاری این است که برای هر جلسه از درمان برنامه مشخصی وجود دارد. به‌علاوه جلسات معمولاً بین 5 تا 20جلسه هستند. این یعنی شما در یک تعداد جلسات کوتاه و دارای چهارچوب مشخص می‌توانید مشکلات خود را حل کنید.
◀️روان‌شناس معلم شما نیست
بسیاری از ما وقتی به روان‌شناس مراجعه می‌کنیم توقع داریم که او به جای ما مشکلات را حل کند. اما درمان شناختی رفتاری با این موضوع بسیار مخالف است. در این روش درمانگر در کنار بیمار است و به او کمک می‌کند. اما در اصل این خود بیمار است که می‌بایست از طریق تجربه و استدلال کردن راه خود را پیدا کند.
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک نمایید.
چگونگی درمان شناختی رفتاری
✔️آموزش مفاهیم پایه
احتمالاً شما هم تابه‌حال درگیر افکار منفی شده‌اید. اگر این احساس را تجربه کرده‌اید می‌دانید که افکار منفی باعث بروز احساسات منفی نیز می‌شوند. احتمالاً به دنبال افکار و احساسات منفی شما دست به رفتارهایی می‌زنید که شاید در شرایط عادی به سراغ آنها نمی‌رفتید. این موضوع یکی از اصلی‌ترین اجزاء درمان شناختی رفتاری است. در حقیقت این درمان تلاش می‌کند تا رابطه افکار، احساسات و رفتار را به بیمار نشان دهد. جلسه اول درمان به این موضوع اختصاص دارد که شما این رابطه را یاد بگیرید و بتوانید مشکلات زندگی خود را بر اساس این رابطه تحلیل کنید.
✔️شناسایی افکار منفی
وقتی توانستید رابطه میان افکار، هیجانات و رفتار منفی را یاد بگیرید در قدم دوم باید بتوانید افکار منفی خود را شناسایی کنید؛ در این قسمت از درمان روان‌شناس به شما کمک می‌کند تا افکار منفی که در طول روز باعث بروز مشکل در زندگی شما می‌شوند را شناسایی کنید و برای آنها راه‌حل مناسبی پیدا کنید.
✔️انجام تکالیف
تکلیف یکی از بخش‌های مهم در درمان شناختی‌رفتاری است. در پایان هر جلسه و با توجه به صحبت‌هایی که در طول جلسه بین شما و درمانگر اتفاق افتاده از شما درخواست می‌شود کار خاصی را انجام بدهید. برای مثال از یک بیمار افسرده خواسته می‌شود فعالیت ساده‌ای را انجام بدهد. یا از کسی که در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارد درخواست می‌شود تا یک قرار دوستانه را ترتیب بدهد. این تمرین‌ها به شما کمک می‌کند تا صحبت‌هایی که در طول جلسات می‌شود را به‌صورت عملی در زندگی خود پیاده کنید.
برای آشنایی با نحوه به کارگیر مهارت ها در درمان های شناختی رفتاری به مقاله هنر درمانی مراجعه کنید.
جلسات درمان شناختی رفتاری
جلسات درمان شناختی رفتاری معمولاً بین 45 دقیقه تا یک ساعت هستند. این جلسات در ابتدا هفته‌ای یکبار برگزار می‌شوند. اما به‌مرور و با پیشرفت بیمار فاصله آنها بیشتر خواهد شد. همان‌طور که گفتیم هر بیمار با توجه به نوع مشکلی که دارد، شدت بیماری و همین‌طور میزان همکاری که با روان‌شناس انجام می‌دهد به 5 تا20 جلسه درمان نیاز دارد. این جلسات می‌تواند به‌صورت فردی یا گروهی برگزار شود.
نقاط ضعف درمان شناختی رفتاری
هر روش درمانی در کنار نقاط قوتی که دارد اشکالاتی نیز خواهد داشت. برای مثال یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف درمان شناختی رفتاری این است که بیش از حد روی ذهن بیمار تمرکز می‌کند. بسیاری از بیماران که به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند معتقدند با اینکه می‌دانند یک رفتار اشتباه است آن را انجام می‌دهند. در حقیقت درمان شناختی رفتاری توانسته است آنها را از اشتباهی که در افکارشان وجود دارد آگاه کند اما آنها هنوز هم به رفتار اشتباه خود ادامه می‌دهند. در چنین شرایطی روان‌شناسان معمولاً استفاده از روش رفتاردرمانی دیالکتیک مارشال لینهان را پیشنهاد می‌کنند.
چه کسانی می‌توانند از درمان شناختی رفتاری استفاده کنند؟
می‌توان گفت همه کسانی که نیاز به درمان دارند می‌توانند از این روش استفاده کنند. درمان شناختی رفتاری برای گروه سنی کودکان تا سالمندان و برای بسیاری از بیماری‌ها قابل استفاده است. اما در مورد بیماری‌های سایکوتیک که ارتباط بیمار با واقعیت قطع شده است نمی‌شود از این روش استفاده کرد. این بیماران باید برای مدتی با استفاده از دارو مورد درمان قرار بگیرند. سپس می‌توانند از این روش برای ادامه درمان استفاده کنند.
علاوه بر بیماری‌های روانی کسانی که احساس می‌کنند در زندگی درگیر مشکلات شخصیتی مثل اعتماد‌به‌نفس پایین یا ناتوانی در کنترل خشم هستند نیز می‌توانند از این روش استفاده کنند. به طور کلی درمان شناختی رفتاری به شما کمک می‌کند اشتباهات فکری خود را شناسایی کنید و برای برطرف کردن آنها و داشتن زندگی بهتر برنامه‌ریزی کنید. برای آشنایی با سایر روش های روان درمانی کلیک کنید.
درمان شناختی رفتاری و اهمیت مشاوره
درمان شناختی رفتاری مزایای بسیاری دارد و برای بسیاری از بیماری‌ها و گروه‌های سنی قابل استفاده است؛ بااین‌حال تشخیص اینکه برای مشکل شما می‌بایست از چه روش درمانی استفاده شود صرفا برعهده متخصص است. به همین خاطر اگر می‌خواهید بهترین نتیجه را برای حل مشکل خود بگیرید بهتر است راجع به این موضوع از یک متخصص کمک بگیرید. بسیاری از مواقع متخصصین صلاح می‌بینند که روش درمان شناختی رفتاری را در کنار سایر روش‌ها استفاده کنند یا حداقل در جلسات اولیه از این روش استفاده نکنند. به همین خاطر است که توصیه می‌شود راجع به انتخاب روش درمان مناسب با یک متخصص مشورت کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه درمان شناختی رفتاری می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره آنلاین با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سوالات متداول
درمان شناختی رفتاری چیست؟
درمان شناختی رفتاری برای چه بیماری‌هایی مفید است؟
