اختلال حرکات قالبی
اختلال حرکات قالبی نوعی مشکل حرکتی است که به عنوان یکی از اختلالات رشد عصبی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی به آن اشاره شده است. در این اختلال یک سری حرکات تکراری و بی‌فایده به طور اجنتاب ناپذیری انجام می‌شود که به عملکرد روزانه بیمار آسیب می رسانند. از جمله این حرکات می‌توان به گاز گرفتن خود یا کوبش سر اشاره کرد. از آنجا که این اختلال اغلب در کودکی آغاز می‌شود، تصور بر مادرزادی بودن آن است، در حالی که این مساله در اثر عوامل غیرژنتیکی ایجاد می‌شود. درادامه در مورد نشانه‌ها، علل و درمان حرکات قالبی صحبت کرده‌ایم. برای آشنایی با سایر اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال حرکات قالبی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
اختلال حرکات قالبی
نشانه ی اصلی اختلال حرکات قالبی انجام حرکات تکراری، ظاهرا با قرض و البته بدون و هدف و فایده، است. مثل زدن سرخود به دیوار به صورت مکرر. این رفتارها در بیشتر موارد باعث آسیب زدن به خود فرد می‌شود و یا دیگران می‌شود. البته همانطور که گفته شد آنها واقعا قصد آسیب زدن به دیگران را ندارند. این اختلال با بیماری های دیگری در کودکی، اشتباه گرفته می‌شود یا والدین به طورکلی آنها را نادیده می‌گیرند و جزو فرایند عادی رشد کودک تلقی می‌کنند. به همین دلیل برای درمان پیگیری نکرده و این اختلال در کودک ماندگار می‌شود.برای اطلاع از دلایل کوبیدن سر به زمین در کودکان کلیک نمایید.
نشانه ها و علائم اختلال حرکات قالبی
اختلال حرکات قالبی نوعی مشکل حرکتی است که در آخرین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانپزشکی به عنوان یکی از اختلالات رشد عصبی معرفی شده است. علائم این اختلال به شرح زیر می‌باشد.
الف) فرد رفتارهای حرکتی ظاهرا بی‌فایده و تکراری را از خود خود نشان می‌دهد که به نظر حالت جبری دارند. از جمله این حرکات می‌توان به کوبش سر، گاز گرفتن یا ضربه زدن به خود، تکان دادن یا حرکات موجی دست‌ها و جنباندن بدن اشاره کرد.
ب) این حرکات تکراری با عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا سایر فعالیت‌های روزانه فرد تداخل داشته و می‌توانند زمینه بروز آسیب به خود را برای او ایجاد کنند.
ج) علائم اختلال حرکات قالبی در اوایل دوران رشد و نمو بروز پیدا می‌کنند.
د) رفتارهای حرکتی تکراری ناشی از اثرات فیزیولوژیک یک ماده یا یک بیماری عصبی نیست. همچنین علائم این اختلال با یک اختلال رشدی یا روانی دیگر به طور بهتری توجیه نمی‌شود.
میزان شیوع اختلال حرکات قالبی
حرکات قالبی ساده نظیر جلو و عقب رفتن یا همان تکان دادن بدن در خردسالان و به خصوص در دوران رشد شایع است (حرکات قالبی پیچیده کمتر دیده می‌شود). پژوهش‌های آماری انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که این حرکات به طور کلی در میان کودکان از شیوع 3 تا 4درصدی برخوردار هستند.
اما نتایج مطالعات اختصاصی که روی کودکان مبتلا به کم‌توانی ذهنی انجام شده، نشان می‌دهد که 4 الی 16درصد آنها دچار اختلال حرکات قالبی و خودآسیبی هستند و هرچه کم‌توانی ذهنی بیشتر باشد، احتمال این حرکات افزایش می‌یابد. برای مثال شیوع این حرکات در کودکانی که به علت کم‌توانی ذهنی در مراکز نگهداری زندگی می‌کنند حدود 10 الی 15 درصد است.
برای عضویت در کانال تلگرامی ذهن نو کلیک نمایید.
شکل گیری و تداوم اختلال حرکات قالبی
شکل گیری اختلال حرکات قالبی معمولا در سه سال اول زندگی است. حرکات قالبی ساده در زیر سه سال طبیعی هستند. اما در کودکانی که دچار این اختلال می‌شوند؛ تقریبا 80 درصد از علائم قبل از 2 سالگی، 12 درصد بین 2 سالگی تا 3ونیم سالگی و فقط 8 درصد بعد از سه سالگی، ایجاد می‌شوند. در کودکانی که ار رشد طبیعی برخوردارند؛ این حرکات در طول زمان کمتر شده و از بین می‌روند. و حتی در افرادی که مبتلا به ناتوانی ذهنی هستند نیز این رفتارها چند سال ادامه خواهند داشت. برای اطلاع از اختلالات رفتاری کودکان و عوامل موثر بر آنها کلیک کنید.
دلایل و علت بروز اختلال حرکات قالبی
متخصصان بر این باورند که اختلال حرکات قالبی مسئله‌ای تک علیتی نیست بلکه این مشکل از تعامل فاکتورهای محیطی و زیستی مختلف پدید می‌آید که در ادامه به توضیح هرکدام از آن ها پرداخته‌ایم. این اختلال همراه یا بدون صدمه زدن به دیگران، در همه فرهنگ ها وجود دارد؛ و افراد نگرش های مختلفی نسبت به آن دارند.
?عوامل محیطی موثر در بروز اختلال حرکات قالبی
بررسی‌ها نشان می‌دهند که انزوای اجتماعی عامل خطر بسیار مهمی برای اقدامات خود تحریکی است که می‌تواند به مرور زمان به حرکات قالبی تکراری و خود آسیب رسان تبدیل گردد. عوامل محیطی استرس زا نیز می‌توانند رفتارهای قالبی را آشکار نمایند. در همین راستا ترس می‌تواند تعادل فیزیولوژیک بدن را به هم بزند و در نتیجه منجر به افزایش دفعات بروز رفتارهای قالبی گردد.
?عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی موثر در بروز اختلال حرکات قالبی
متخصصان بر این باورند که هرچه کارکرد شناختی بیمار ضعیف‌تر باشد، خطر بروز حرکات قالبی بیشتر و میزان پاسخ به مداخلات درمانی در او کمتر خواهد بود. در همین راستا پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اختلال حرکات قالبی در بین افراد مبتلا به انواع متوسط تا بسیار شدید کم‌توانی ذهنی شایع‌تر از سایر افراد است. رفتارهای تکراری خود آسیب رسان می‌توانند فنوتیپ یک سندروم عصبی ژنتیکی باشند.
برای مثال در سندروم لش نیهان هم حرکات قالبی دیستونیک و هم حرکات خود آسیب رسان نظیر گاز گرفتن لب‌ها دیده می‌شود. همچنین در برخی بیماری‌های طبی نظیر عفونت گوش میانی، ناراحتی دندانی و رفلاکس معدی و مری نیز این گونه از حرکات دیده می‌شوند.
درمان اختلال حرکات قالبی
در درمان اختلال حرکات قالبی متخصصان سلامت روان بیش از هرچیز بر مهارت کنترل استرس تاکید می‌کنند، چرا که این مشکل در اثر استرس و تنش‌های محیطی بیشتر بروز پیدا می‌کند. رویکرد اصلی روان‌درمانگران برای بهبود علائم این اختلال، رفتاردرمانی است. چرا که اکثر مبتلایان به این مشکل از کم‌توانی‌های ذهنی رنج می‌برند و در نتیجه به درمان‌های شناختی که نیازمند بهره هوشی بالاتری است جواب نمی‌دهند.
تفاوت اختلال حرکات قالبی با اوتیسم و بیماری های دیگر
همه کودکان در دوره ای از زندگی خود حرکات قالی را تجربه خواهند کرد که در واقع اقتضای سن آنها و بخشی از مراحل رشد بوده است. اما اگر این حرکات برای طولانی مدت ادامه داشته و رفع نشوند؛ احتمالا نشانه ای از اختلال اوتیسم باشد. در اختلال اوتیسم کودکان رفتارهای قالبی و کلیشه ای مثل بال زدن دارند که متناسب با سن آنها نیست.
برای ارزیابی این علائم و تشخیص اختلال اوتیسم از اختلال حرکات قالبی، باید از متخصص کمک گرفت. به طور کلی نقص های رفتاری که در اوتیسم مشاهده می‌شوند؛ جزو اختلال حرکات قالبی نمی‌باشند. برای آشنایی بیشتر با اختلالات طیف اوتیسم کلیک کنید.
علائم اختلال حرکات قالبی با بیماران مبتلا به تیک، وسواس فکری عملی و سایر اختلالات دیگر عصبی جسمانی نیز مشابه است. که افتراق آنها از هم دشوار بوده و فقط با انجام آزمایشات مربوطه و تشخیص پزشک، امکانپذیر است.
?چه زمانی از دارو باید استفاده کرد؟
در درمان رفتاری روانشناس تلاش می‌کند تا عوامل تقویت کننده رفتارهای آسیب‌زا را شناسایی کرده و با تکنیک‌های مختلف آنها را شرطی زدایی کند. در شرایطی که شدت اختلال زیاد است و یا فرد به روان درمانی به خوبی پاسخ نمی دهد روانشناس در کنار جلسات مشاوره مراجعه به یک روانپزشک را هم توصیه می کند.
در درمان دارویی اختلال حرکات قالبی معمولا از ضد افسردگی ها و آنتی سایکوتیک ها استفاده می شود. برای آشنایی با جدیدترین روش‌های درمان اضطراب شدید کلیک کنید.
سخن پایانی
با توجه به مطالبی که ذکر شد؛ اختلال حرکات قالبی می‌تواند به عنوان تشخیص اصلی یا جانبی برای سایر اختلالات مثل سندروم رت، لش نیهان، سندروم ایکس شکننده، کورنلیادلانژ و یا اسمیت مگنیس باشد. به همین دلیل والدین باید هرچه سریع تر برای تشخیص و درمان این اختلال یا مشکلات مربوطه اقدام کنند. همچنین این بیماری شدت های مختلفی دارد که با توجه به آن باید درمان صورت بگیرد. در این زمینه حتما با یک متخصص مشورت کرده و درمان را سریعتر آغاز کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال حرکات قالبی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول
درمان اختلال حرکات قالبی چیست؟
تفاوت حرکات قالبی و تیک چیست؟
