اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان خیلی ساده‌تر از بزرگسالان ممکن است ایجاد شود. کودکان موضوعات بیشتری برای ترسیدن دارند و بعد از یک رویداد استرس‌زا باید وضعیت کودکان را حتما بررسی کرد. این نوع اختلال درست بعد از یک حادثه استرس زا ایجاد می‌شود. از آن جا که نشانه های استرس پس از سانحه در کودکان متفاوت است، باید از کمک متخصصین روانشناسی کودک استفاده نمایید. متخصص پس از بررسی‌ها به شما و فرزندتان جهت حل این مساله کمک خواهد کرد. برای دریافت خدمات مشاوره کودک کلیک کنید.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
همه انسان‌ها در طول زندگی خود، تجربه رویارویی با حوادث و اتفاقات ناخوشایند را کسب می‌کنند. بااین‌حال بعد از گذشت مدتی از وقوع حادثه ناراحت‌کننده، اکثر افراد به روند زندگی عادی خود بازمی‌گردند. این در حالی است که تعدادی از آن‌ها نیز دچار تروما می‌شوند. جای تعجب نخواهد بود که کودکان به دلیل تجربه کمتر و ضعف مکانیسم‌های مقابله‌ای‌شان، بیشتر در معرض روبه‌رو شدن با تروما هستند. بر طبق نظر متخصصان، تروما به تأثیر منفی و بدی که یک واقعه در کودک بر جای می‌گذارد، اشاره دارد. به‌عبارت‌دیگر، منظور از تروما برای کودکان هم خود رویداد منفی و هم صدمه جسمی یا روانی ناشی از آن است.
شدت حوادث برای بزرگسالان و کودکان بسیار متفاوت است. درنتیجه گاهی ممکن است اتفاقی برای کودک تبدیل به تروما شود که ازنظر بزرگسالان بار روانی زیادی نداشته است. به همین دلیل، آشنایی با جزئیات حوادث تروماتیک برای کودکان بسیار اهمیت دارد.
برای آشنایی با عوامل وحشت و ترس کودک کلیک کنید.
ویژگی‌های تروما در کودکان
عملاً، همه آدم‌ها در زندگی خود حداقل یک ترومای بزرگ را تجربه می‌کنند؛ اما باید توجه کرد که ادراک یک حادثه به‌عنوان تروما کاملاً منحصربه‌فرد است. به‌عبارت‌دیگر، ویژگی‌های شخصیتی اشخاص، مهارت‌های مقابله‌ای برای کنترل استرس و میزان آسیب‌پذیری آن‌ها مشخص‌کننده ادراک تروما است. طبیعتاً سن افراد در هنگام رویارویی با تجارب آسیب‌زا، تأثیر زیادی بر عوامل ذکرشده دارد. برای مثال ممکن است فرد بزرگ‌سالی پس از مرگ اعضای خانواده‌اش در یک حادثه، تروما را تجربه نکند اما یک کودک تنها با آگاهی یافتن از طلاق والدین خویش نشانه‌های مواجهه شدن با تروما را از خود نشان دهد.
به‌طورکلی می‌توان چهار ویژگی را برای تروما در نظر گرفت:
- رویداد موردنظر برای فرد به‌شدت از پا درآورنده، زمین‌گیر کننده و پراسترس بوده است؛ فرقی نمی‌کند واقعاً بزرگ بوده است یا کوچک. در این زمینه، سن فرد و میزان توانمندی روانی او برای مواجهه با شرایط استرس‌زا نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
- تروما، برای زندگی فرد یا یکی از عزیزان او خطرآفرین بوده است. برای مثال کودکی که خود یا یکی از اعضای خانواده‌اش دچار بیماری صعب‌العلاج می‌شوند ممکن است نشانه‌های مواجهه با تروما را از خود نشان دهد.
- رویداد موردنظر به‌صورت کاملاً غیرمنتظره بوده و شخص آمادگی و انتظار آن را نداشته است. در این خصوص می‌توان به خشونت‌های جنسی یا جسمی از سوی آشنایان علیه کودک اشاره کرد که باعث از دست دادن اعتمادش به دیگران می‌گردد.
- بروز ترس، احساس درماندگی یا وحشت در فرد را در پی داشته است. در کودکان ممکن است بهت‌زدگی یا علائم سوماتیک سمپتوم نیز بروز کند.
برای آشنایی با سایر علل استرس در کودکان کلیک کنید.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کودکان
بعد از بروز حادثه تروماتیک، ممکن است افراد به سه شیوه واکنش نشان دهند:
- واکنش استرسی عادی که معمولاً در کودکان بزرگ‌تر یا نوجوانان بیشتر به چشم می‌خورد و شامل ضربان قبل بالا، حالت تهوع یا سردرد می‌شود. معمولاً پس از گذشت چند روز، این نوجوانان می‌توانند به روال عادی زندگی برگردند.
- واکنش استرس حاد که باعث می‌شود کودک به مدت سه روز تا یک ماه پس از رخداد تروماتیک، از مشکلاتی شدید همچون واکنش‌های انگیختگی یا گسستگی رنج ببرد.
- و درنهایت واکنش استرسی پس از حادثه که در آن، کودک در بازه زمانی طولانی‌تری مشکلات اضطرابی را به دوش می‌کشد.
همان‌طور که بیان گشت، عامل اصلی ابتلا به اختلال استرس پس از حادثه یک رویداد تروماتیک است. این اتفاق معمولاً از محدوده تجربه‌های عادی زندگی انسانی فراتر است و شخص را دچار احساس ناتوانی می‌کند. هر چه تجارب فرد در مقابله با تنش‌های زندگی بیشتر باشد و یا مهارت‌های دفاعی بهتری را در مواجهه با استرس به کار بگیرد، کمتر احتمال دارد دچار تروما می‌شود؛ بنابراین، طبیعی است که کودکان شش‌ساله یا کمتر، در معرض خطر بیشتری برای تجربه تروما باشند.
کودک ممکن است با قرارگیری در معرض یک یا چند رویداد زیر دچار اختلال استرس پس از سانحه شود:
- شاهد بودن مرگ دیگران
- تهدید شدن به مرگ خود یا یکی از عزیزانش
- جراحت‌های جدی به‌صورت واقعی یا خیالی
- تجاوز جنسی واقعی یا تهدید شدن به آن
کودک ممکن است به یکی از روش‌های زیر در معرض رویدادهای ذکرشده قرار بگیرد:
- به‌طور مستقیم در موقعیت حضورداشته و حادثه را تجربه کند.
- شاهد وقوع حادثه تروماتیک برای دیگران، به‌خصوص والدین خود باشد.
- از رخ دادن یکی از اتفاقات مذکور برای مراقبان یا اعضای خانواده‌اش اطلاع پیدا می‌کند.
نشانه های بروز اختلال استرس پس از سانحه
تجربه سمپتوم های مزاحم مرتبط با تروما در کودک
بعد از پایان حادثه ناخوشایند، کودک ممکن است به مدت یک ماه یا بیشتر دچار یادآوری خاطرات تکراری از حادثه، آن‌هم به‌صورت غیرارادی و آزاردهنده شود. این خاطرات ممکن است در خواب‌های کودک بازنمایی شود؛ درنتیجه کودکی دچار بدخوابی یا سایر مشکلات خواب می‌گردد.
علاوه بر این، احتمال دارد کودک رفتارهایی از خود نشان دهد که انگار همین لحظه در حال تجربه دوباره تروما است. در این شرایط استرس و تنش‌های مداوم، دست از سر کودک برنداشته و سلامت روانی او را تهدید می‌کند. همچنین اشیاء یا موقعیت‌هایی که یادآور حادثه آسیب‌زا هستند می‌تواند باعث ایجاد واکنش‌های روانی یا جسمی شدید در کودک گردد.
داشتن رفتارهای اجتنابی در کودک
کودک سعی می‌کند از مکان‌ها، فعالیت‌ها و یا هر محرکی که یادآور رویداد ناخوشایند برای او است، دوری کند. همچنین ممکن است از صحبت با اطرافیان، تعامل با هم‌سالان و سایر ارتباطات اجتماعی اجتناب کند.
بروز تغییرات منفی در افکار و خلق کودک
حالت هیجانی منفی همچون ترس، غم، سردرگمی و شرم به‌صورت چشمگیری در کودک افزایش می‌یابد. ممکن است نسبت به فعالیت‌هایی که قبلاً برای او لذت‌بخش بوده، کاملاً بی‌علاقه شود. در این شرایط، کودک معمولاً گوشه‌گیری کرده و به‌ندرت می‌توان عواطف مثبت را در او مشاهده کرد.
تغییرات منفی در واکنش‌های انگیختگی کودک
معمولاً کودکانی که دچار تجربه تروما شده‌اند، زودرنج‌تر می‌شوند. آن‌ها همواره گوش‌به‌زنگ به نظر می‌رسند و دائماً مراقب اتفاقات اطراف خود هستند. این کودکان به‌سرعت از جا می‌پرند و نمی‌توانند تمرکز خود را بر درس و تکالیف خود حفظ کنند.
راهکارهای درمانی اختلال استرس پس از سانحه کودکان
پس از تجربه تروما، بهتر است کودک را به متخصصین سلامت روان ارجاع داد تا با دقت به تشخیص نوع واکنش او به تروما پرداخته و احتمال بروز اختلال استرس پس از سانحه را در وی بسنجد. همچنین توصیه می‌شود برای مؤثر بودن درمان، از روان‌درمانگران حوزه کودک و نوجوان کمک گرفت. این متخصصین به‌خوبی از ویژگی‌های رشدی سنین مختلف آگاه‌اند. درنتیجه، درصورتی‌که کودک حاضر به صحبت درباره اتفاق ناراحت‌کننده نباشد، با استفاده از روش‌هایی همچون بازی‌درمانی، قصه درمانی، نقاشی و … به بهبود علائم در وی کمک کنند.
معمولاً بهترین رویکرد برای درمان اختلال PTSD، رفتاردرمانی و نیز درمان شناختی_رفتاری است؛ زیرا باید به کودکان یاد داد افکار و هیجاناتی که به‌طور ناخواسته و مداوم به ذهن‌شان می‌آید را کنترل کرده و با آن‌ها مقابله کنند.
روش‌های جلوگیری از بروز اختلال استرس پس از سانحه در کودکان
بهترین روش برای پیشگیری از ایجاد این اختلال در کودکان، مراقبت از آن‌ها، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های خطرآفرین و همچنین آموزش مهارت‌هایی برای مقابله با شرایط استرس‌زا است. اقدامات زیر می‌تواند مثال‌هایی از راه‌های پیشگیری در کودکان به‌حساب بیاید:
- جلوگیری از قلدری نسبت به کودکان
- ممانعت از بروز بدرفتاری با کودک در خانواده
- جلوگیری از بروز بدرفتاری و خشونت با کودک در مدرسه
- در نظر داشتن روحیه کودکان به هنگام مواجه به یک حادثه ناخوشایند
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال استرس پس از سانحه در کودکان می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
