طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی یکی از انواع طرح‌واره‌های نامناسب ذهنی است که مشکلات بسیاری را در شرایط روحی فرد ایجاد خواهد کرد. کسانی که با طرح‌واره رهاشدگی درگیر هستند معمولاً تصور می‌کنند دیگران آن‌ها را تنها خواهند گذاشت و دائماً ترس از دست دادن اطرافیان‌شان را تجربه خواهند کرد. این موضوع گاهی تا آنجا پیش می‌رود که آن‌ها از ایجاد روابط صمیمانه اجتناب می‌کنند تا بتوانند از شرایط تلخ سوگ و ناراحتی از دست دادن اطرافیان پیشگیری کنند. بی‌توجهی والدین به نیازهای کودک یا از دست دادن یکی از والدین ازجمله دلایلی است که باعث درگیری فرد با طرحواره رهاشدگی می‌شود. با توجه به مشکلاتی که احساس ترس از دست دادن اطرافیان در زندگی فرد ایجاد خواهد کرد بهتر است برای درمان این طرح‌واره از یک روانشناس کمک بگیرید. برای دریافت خدمات مشاوره فردی کلیک کنید.

طرح‌واره چیست؟

همه ما در ذهن خود اصول و قوانینی داریم که بر اساس آن‌ها به محیط اطراف خود معنا می‌دهیم. به عبارتی می‌توان گفت طرز فکر ما راجع به خود، دیگران و همین‌طور محیط اطراف‌مان تا حد زیادی براساس این اصول شکل گرفته و به رفتارهای ما جهت می‌دهد. حال این سؤال مطرح می‌شود که طرز فکر ما چگونه ایجاد شده است؟ نخستین پاسخ به این سؤال این است که تجربیات هر فرد از زمان کودکی تا بزرگ‌سالی باعث می‌شود که او نگاه خاصی به محیط اطراف خود داشته باشد. روانشناسان به این طرز فکر طرح‌واره می‌گویند.

برای مثال هنگامی‌که والدین کودک تنها در شرایطی به او توجه می‌کنند که کاری را به‌طور کامل و به بهترین شکل انجام داده باشد این تصور در وی شکل می‌گیرد که برای ارزشمند بودن و جلب محبت دیگران می‌بایست همواره در بهترین حالت خود قرار داشته باشد. این باور در کودک بر تمامی تصورات و رفتارهای وی در آینده سایه خواهد انداخت. به همین خاطر است که روانشناسان تأکید می‌کنند بهتر است برای تربیت فرزندان خود همواره از یک متخصص کمک بگیرید تا ناخواسته باعث بروز آسیب یا باور اشتباهی در طرز فکر فرزندانمان نشویم.

طرح‌واره‌ها عمیق‌ترین بخش از نظام فکری هر فرد هستند و تمامی افکار و رفتارهای بعدی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به عبارتی می‌توان طرح‌واره‌ها را مانند عینکی دانست که فرد به چشم زده و تمام اتفاقات جهان را از پشت این عینک و به‌نحوی‌که این عینک نشان می‌دهد تماشا خواهد کرد. به همین خاطر آگاهی از محتوای طرح‌واره‌ها و تلاش برای درمان آن دسته از این باورها که ناسالم هستند یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که می‌بایست به آن توجه داشت.

طرحواره رهاشدگی

به‌طورکلی روانشناسان 18 طرح‌واره منفی را شناسایی کرده‌اند که به آن‌ها تله نیز گفته می‌شود. هریک از این طرح‌واره‌ها می‌تواند مشکلاتی را در طرز فکر و روابط اجتماعی فرد ایجاد کند. طرحواره رهاشدگی یکی از انواع این تله‌ها می‌باشد که باعث می‌شود فرد باور داشته باشد اطرافیانش او را تنها خواهند گذاشت. او ممکن است تصور کند شریک عاطفیش وی را رها کرده و خواهد رفت یا حتی ممکن است تصور کند مرگ باعث جدایی میان او و عزیزانش می‌شود. صرف‌نظر از دلیلی که باعث جدایی می‌شود وجه اشتراک تمامی افرادی که این طرح‌واره را در ذهن دارند اضطراب و ترس شدیدی است که از تنها شدن تصور می‌کنند و همچنین باوری است که به از دست دادن اطرافیان‌شان دارند. طرحواره رهاشدگی معمولا به دو شکل در فرد دیده می‌شود.

طرحواره رهاشدگی مبتنی بر وابستگی

کودکانی که در محیط‌های بیش از حد حمایتگر بزرگ می‌شوند و هرگز ناکامی یا شکست را در زندگی تجربه نکرده‌اند یا مسئولیتی برعهده آن‌ها نبوده معمولا درگیر با این شکل از طرح‌واره می‌شوند و ترس از دست دادن اطرافیان در آن‌ها به این خاطر است که احساس می‌کنند به‌تنهایی از عهده کارها برنمی‌آیند.

طرحواره رهاشدگی مبتنی بر بی‌ثباتی یا فقدان

در شرایطی که محیط اطراف کودک از نظر هیجانی و عاطفی بی‌ثبات بوده و او هیچ امنیتی را در روابط خود احساس نکرده باشد دچار طرح‌واره رهاشدگی مبتنی بر بی‌ثباتی خواهد شد. باور به تنهایی و از دست دادن اطرافیان در این افراد از تجربیات دردناک کودکی‌شان سرچشمه می‌گیرد.

نشانه‌های رفتاری طرحواره رهاشدگی

همان‌طور که گفته شد طرح‌واره‌ها درست مانند عینکی هستند که فرد به چشم زده و تمامی اتفاقات محیط پیرامون خود را از پشت شیشه‌های این عینک نگاه می‌کند. به همین خاطر دقت در رفتار افرادی که با طرحواره رهاشدگی درگیر هستند شما را با نشانه‌های خاصی مواجه می‌کند. اگرچه این نشانه‌ها می‌توانند علائم هشداردهنده مهمی برای نیاز فرد به مراجعه به مراکز درمانی باشند بااین‌حال در نظر داشته باشید که تشخیص قطعی صرفاً بر عهده روانشناس متخصص می‌باشد. بهتر است در شرایطی که این نشانه‌ها را در خود یا هر فرد دیگری مشاهده می‌کنید از یک روانشناس در این زمینه کمک بگیرید. از مهم‌ترین نشانه‌های رفتاری افراد درگیر با طرحواره رهاشدگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اضطراب و درگیری ذهنی دائمی با این موضوع که اطرافیان فرد او را تنها خواهند گذاشت؛ این موضوع می‌تواند به‌صورت نگرانی بیش‌ازحد برای سلامت دیگران، کابوس‌ها یا اعتراض به این موضوع باشد که اطرافیان بخواهند زمانی را برای خودشان داشته باشند.
• بی‌میلی به برقراری روابط اجتماعی یا خودداری از برقراری روابط صمیمانه به این خاطر که فرد می‌خواهد از ترس از دست دادن جلوگیری کند.
• حساسیت بیش‌ازحد به طرد شدن و تنها ماندن و واکنش‌های نامناسب
• وابستگی و چسبندگی بیش‌ازحد به دیگران و بی‌میلی به رها کردن آن‌ها؛ هنگامی‌که فرد از عزیزان خود دور باشد به‌شدت دچار اضطراب خواهد شد.
• این افراد در روابط خود معمولاً به دنبال افراد طرد کننده می‌روند. زیرا میلی ناهشیار آن‌ها را به ایجاد شواهدی برای اثبات طرح‌واره فرامی‌خواند.

پیامدهای طرحواره رهاشدگی

وجود هر باور و تصور اشتباه در ذهن فرد می‌تواند سلامت روان وی را تحت تأثیر خود قرار دهد و مشکلاتی را در روابط وی ایجاد نماید. طرحواره رهاشدگی نیز یکی از این باورهای اشتباه است. اضطراب و نگرانی دائم دراین‌باره که ممکن است فرد اطرافیان خود را از دست بدهد می‌تواند او را نسبت به بیماری‌های روحی بسیاری ازجمله اضطراب و افسردگی آسیب‌پذیر نماید. علاوه بر این دل‌مشغولی با سلامت و حضور دیگران فرد را از این توانایی که از زندگی خود لذت ببرد محروم می‌کند و باعث خواهد شد تا احساس نارضایتی از زندگی در فرد شکل بگیرد. ناتوانی از رسیدگی به فعالیت‌های مثبت‌تر به دلیل اشتغال ذهنی با طرحواره رهاشدگی نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که فعالیت این طرح‌واره برای فرد ایجاد خواهد کرد.

علاوه بر این طرح‌واره‌ها معمولاً فرد را به سمت انجام رفتارهایی سوق می‌دهند که آن‌ها را تأیید کند و به عبارتی بتوانند جایگاه خود را در ذهن فرد بیش از قبل تثبیت نمایند. به همین خاطر افراد دارای طرحواره رهاشدگی به‌صورت ناخواسته معمولاً در روابط خود جذب افراد طرد کننده و بی‌ثباتی می‌شوند که دیر یا زود از زندگی آن‌ها بیرون خواهند رفت. ناتوانی در ایجاد یک رابطه صمیمی و طولانی‌مدت، به همراه تمامی مشکلاتی که این موضوع در سلامت روان فرد ایجاد خواهد کرد یکی دیگر از پیامدهای منفی طرح‌واره رهاشدگی است. به همین خاطر بهتر است درصورتی‌که نشانه‌های فعالیت این طرح‌واره را در خود یا هر یک از نزدیکان‌تان می‌بینید از یک مشاور در این زمینه کمک بگیرید.

دلایل ایجاد طرح‌واره رهاشدگی

همان‌طور که گفته شد طرح‌واره‌ها بر اساس تجارب کودکی هر فرد شکل می‌گیرند و به همین خاطر برای پیدا کردن ریشه هریک از آن‌ها می‌بایست به گذشته فرد نگاه کرد. سبک تربیتی والدین، برخورد همسالان و مراجع قدرتی نظیر معلمین ازجمله مهم‌ترین موضوعاتی هستند که می‌تواند باعث شکل‌گیری طرح‌واره‌های معیوب در هر فرد شود. ازجمله مهم‌ترین عواملی که باعث ایجاد طرح‌واره رهاشدگی در فرد می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. اگر هر یک از این عوامل آسیب‌رسان را در کودکی مشاهده می‌کنید بهتر است برای پیشگیری از درگیری وی با طرح‌واره رهاشدگی از یک مشاور کودک در این زمینه کمک بگیرید.

1. از دست دادن یکی از والدین به دلیل فوت، طلاق یا هر دلیل دیگر
2. دور شدن والدین و به‌خصوص مادر برای طولانی‌مدت
3. بی‌توجهی مادر به کودک و شرایط روحی و احساسی او
4. تجربه اضطراب جدایی در سنین کودکی
5. حمایت بیش‌ازحد اعضای خانواده از کودک که باعث می‌شود او هرگز با مفهوم ناکامی مواجه نشده باشد.

درمان طرحواره رهاشدگی

خوشبختانه می‌توان طرح‌واره رهاشدگی را درمان کرد و افکار سازگارانه تری را به‌جای آن در ذهن بیمار ایجاد نمود. اگر شما با این طرح‌واره درگیر شده باشید احتمالاً متوجه این موضوع شده‌اید که هر بار سعی می‌کنید ترس‌ها و اضطراب‌تان را کنار بگذارید اما موفق نمی‌شوید. این موضوع به این خاطر است که طرحواره رهاشدگی عمیق‌ترین و درونی‌ترین لایه در نظام اعتقادی هر فرد است و به همین دلیل شما احتمالاً نخواهید توانست بدون کمک گرفتن از متخصصین روانشناسی این تصور را در خود از بین ببرید. ازجمله اقداماتی که روانشناسان برای درمان طرح‌واره رهاشدگی انجام می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تجربه یک ارتباط سالم

در بسیاری از مواقع رابطه میان مراجع و درمانگر تبدیل به الگویی از روابط فرد با اطرافیان مهم زندگی خود می‌شود. ایجاد این شرایط باعث می‌شود که بیمار همان احساسات ترس از تنها ماندن و رها شدن را در رابطه خود با روانشناس نیز تجربه کند. در این شرایط درمانگر به فرد کمک خواهد کرد تا نسبت به احساسات خود بینش پیدا کرده و اولین ارتباط متفاوت خود را در فضای اتاق درمان تجربه کند. به عبارتی درمانگر در کنار حمایت و کمک‌های صادقانه‌ای که برای بهبود فرد انجام می‌دهد با مخالفت در مقابل میل به برقراری رابطه و وابستگی بیمار به وی کمک می‌کند تا خود را از این شرایط خارج کرده و الگوهای ارتباطی دیگری را تجربه کند.

تغییر در نظام فکری فرد

اصلی‌ترین مشکل بیمارانی که دارای طرحواره رهاشدگی هستند این است که باورهای اشتباهی راجع به روابط بین فردی دارند. برای مثال آن‌ها فکر می‌کنند اگر اطرافیانشان حتی برای مدت کوتاهی آن‌ها را تنها بگذارند این به معنای آن است که آن‌ها را از دست خواهند داد. در طی جلسات درمانی سعی می‌شود با این تصور اغراق‌آمیز مبارزه شده و همین‌طور به فرد کمک کنند به این باور دست پیدا کند که رفتن دیگران به‌اندازه‌ای که فکر می‌کنند نیز ترسناک نیست. در طی جلسات درمان روانشناس با کمک بیمار باورهای اشتباه وی را شناسایی کرده و برای جایگزین کردن آن‌ها با افکار سازنده‌تر تلاش می‌کند.

تغییر در سیستم رفتارهای فرد

گاهی اوقات لازم است تا در کنار ایجاد تغییر در باورهای فرد برخی رفتارها نیز به وی آموزش داده شود. برای مثال در طول جلسات درمانی به بیمار کمک می‌شود تا الگوهای جدیدی از ارتباط را با اطرافیان خود برقرار نماید و همین‌طور رفتارهای نامناسبی مثل کنترل کردن یا وابستگی بیش‌ازحد را کاهش دهد.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول