سروتونین چیست و چه کاری انجام می دهد؟

آیا می‌دانید تاثیر هورمون سروتونین در بدن چیست ؟ یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی موجود در بدن سرتونین نام دارد که برای انجام شدن کارکردهای متنوعی در مغز و جسم ضروری است. این ماده علاوه بر اثرات جسمی، روی روان و سلامت روحی انسان نیز بسیار مؤثر است. لذا آشنایی با آن، چگونگی تولید آن و نیز آگاهی از روش‌هایی که باعث افزایش ترشح این ماده در بدن می‌گردد، بسیار لازم و حیاتی است. در ادامه نحوه تولید، چگونگی باز جذب سروتونین و راه های افزایش سروتونین را شرخ داده‌ایم. برای دریافت مشاوره افسردگی کلیک کنید.

فهرست مطالب

برای دریافت مشاوره در زمینه سروتونین می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سروتونین چیست ؟

سروتونین ماده‌ای شیمیایی در بدن است که هم در دسته انتقال‌دهنده‌های عصبی و هم در دسته هورمون‌ها جای دارد. این ماده نقش‌های مختلفی در بدن دارد. ازجمله: سرکوب درد، ایجاد حالت خواب، بازداری رؤیا، سرکوب توهم، انجام رفتارهای مربوط به تغذیه و همچنین تنظیم نوسانات خلقی.

بنابراین می‌توان گفت که به‌طورکلی سرتونین، ماده‌ای است که برای داشتن سلامت جسمی و روانی بسیار پراهمیت است. برخی پژوهشگران به این ماده «هورمون شادی» می‌گویند و این موضوع به نقش پرارزش آن بر هیجانات انسان اشاره دارد.

سروتونین کجا تولید می‌شود ؟

یکی از مهم‌ترین وظایف این ماده، انتقال پیام بین سلول‌های عصبی است؛ بنابراین لازم است همواره در بدن تولیدشده و موجود باشد. کمتر از دو درصد سروتونین جسم انسان در مغز ساخته و ترشح می‌گردد و اکثر مقدار آن یعنی چیزی نزدیک به نود درصد کل سرتونین بدن به‌وسیله روده‌ها تولید می‌گردد. روده‌ها برحسب پیام‌ها و دستوراتی که از مغز دریافت می‌کنند این ماده را ترشح یا ذخیره می‌سازند.

علاوه بر این، تقریباً هشت درصد میزان سرتونین نیز در پلاکت‌های خون ذخیره می‌گردد. درنتیجه همراه با گردش خون، این ماده نیز می‌تواند به‌سرعت خود را به بخش مای مختلف بدن برساند. برای اطلاع از انواع علت افسردگی کلیک نمایید.

فواید سروتونین در بدن

قطعا وجود سروتونین در بدن فواید زیادی خواهد داشت. به دلیل همین فواید است که افراد تلاش می‌کنند تا میزان این هورمون را در بدن خود متعادل نگه دارند. در این قسمت به توضیح برخی از این فواید خواهیم پرداخت.

بهبود خلق و خو و حافظه

بر اساس پژوهش های انجام شده در این زمینه مشخص شده است که میزان پایین سروتونین در مغز منجر به ضعیف شدن حافظه و افسردگی می‌شود. سروتونین و تریپتوفان با تاثیر بر عملکرد سیستم گوارشی بر بهبود حافظه تاثیر می‌گذارد.

تنظیم هضم غذا و دستگاه گوارش

بخش اعظمی از سروتونین بدن در روده ها تولید می‌شود. همانطور که در قسمت قبلی هم به آن اشاره شد؛ این ماده در تحرک و التهاب روده ها نقش مهمی داشته و تغییر در میزان آن در اولین مرحله بر عملکرد روده ها تاثیر می‌گذارد.

برطرف کردن درد

میان سطح درد افراد و میزان سروتونین در بدن آنها رابطه مستقیم وجود دارد. به این موضوع در مورد درد مزمن کمر با وضوح بیشتری میتوان پی برد. چرا که بر اساس مشاهدات بعد از عمل جراحی کمر، هرچه میزان سروتونین در بدن کمتر باشد؛ افراد درد بیشتری را تجربه خواهند کرد.

کمک به انعقاد خون

سروتونین همچنین در پلاکت های خون آزاد شده و به انقعاد خون کمک می‌کند. همچنین این انتقال دهنده منجر به باریک شدن شریان های کوچک شده و از این طریق جلوی خونریزی را می‌گیرد.

بهبودی زخم ها

علاوه بر تاثیر سروتونین بر انعقاد، این انتقال دهنده بر بهبودی زخم افرادی که دچار سوختگی شده اند نیز تاثیر دارد. محققین معتقدند که این انتقال دهنده سرعت کوچ سلول ها را بیشتر کرده و روند بهبودی زخم را تسریع می‌کند.

میزان سروتونین در بدن

با اینکه بالا بودن یا پایین بودن سطح سروتونین در بدن با نشانه هایی همراه است؛ اما افراد باید برای پی بردن به میزان دقیق آن از آزمایش خون کمک بگیرند. مقدار طبیعی این هورمون در بدن 101 تا 283 نانوگرم در میلی لیتر است. اما به طور کلی بهتر است افراد در این زمینه با متخصص مشورت کنند.

نقش مهارکننده های باز جذب سروتونین چیست ؟

با توجه به نقش بسیار پررنگ سروتونین در فعالیت‌های متنوع جسمی و روانی، در صورت به هم ریختگی میزان آن در بدن، استفاده از دارو برای تنظیم آن ضرورت پیدا می‌کند. ازجمله مواد و داروهایی که در این زمینه به شدت مؤثر بوده‌اند، «مهارکننده‌های باز جذب سرتونین» نام دارند، به‌طور خلاصه این دسته از داروها را «SSRI» می‌نامند. از معروف‌ترین داروهای تأیید شده در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سیتالوپرام
اس سیتالوپرام
فلوکستین
فلووکسامین
پاروکستین
سرترالین
ویلازودون

تمامی این داروها نقش مؤثری در اختلالات روانی خلقی به‌خصوص افسردگی دارند. بااین‌حال برخی از آن‌ها برای درمان برخی دیگر از بیماری‌های روانی نیز توصیه‌شده‌اند؛ ازجمله اختلال وسواسی- اجباری، اختلال استرس پس از سانحه، ملال پیش از قاعدگی، پانیک، جمعیت هراسی و اختلال اضطراب اجتماعی. برای آشنایی بیشتر با علائم افسردگی کلیک کنید.

عوارض داروهای افزایش سروتونین چیست ؟

این دسته از داروها نیز مانند هر دارو دیگری دارای یک سری از عوارض جانبی و مشکل‌آفرین برای انسان هستند. این موارد باید تحت بررسی پزشک و ازنظر زمان شروع اثرات، مدت و شدت آن‌ها مدنظر قرار گیرد. اکثر داروهای مهارکننده باز جذب سرتونین اثرات جانبی مشترکی دارند، اما هر یک از آن‌ها بسته به خود بیمار ممکن است باعث عوارض شدیدتر شده و یا حتی خطرساز شوند. ازجمله عوارض جانبی این داروها به شرح زیر است. برای آشنایی با سایر روش‌های درمان افسردگی کلیک کنید.

کژ کاری جنسی

تمام داروهای SSRI باعث به وجود آمدن کژکاری جنسی در افراد می‌شود. شایع‌ترین شکایات در این زمینه می‌توان به فقدان ارگاسم، مهار ارگاسم و کاهش میل جنسی اشاره کرد. لازم به ذکر است که برخلاف اکثر عوارض داروهای این دسته، مشکل مهار جنسی تا زمانی که فرد در حال مصرف آن باشد، از بین نمی‌رود و پابرجا است.

عوارض گوارشی

رایج‌ترین شکایات در این زمینه برمی‌گردد به تهوع، اسهال، بی‌اشتهایی، استفراغ، نفخ و سوءهاضمه. البته باید اشاره کرد برخی از این عوارض بستگی به دوز مصرفی بیماران داشته و در نتیجه قابل بهبود است.

اضطراب

فلوکستین طبق پژوهش‌ها و گزارش‌ها، در چند هفته اول باعث ایجاد اضطراب در فرد می‌گردد؛ اما این اثر بعد از چند هفته کاهش می‌یابد. این مشکل در داروهایی از قبیل پاروکستین و اس سیتالوپرام به‌مراتب کمتر دیده می‌شود.

کندی هیجانی

این مشکل ازجمله عارضه‌های شایع مصرف دارو مای SSRI است. بیماران اظهار می‌کنند که قادر نیستند در واکنش به موقعیت‌های هیجانی گریه کنند، یا اینکه بیشتر حالت بی‌احساسی و بی‌تفاوتی داشته‌اند.

علائم کمبود سروتونین در بدن

زمانی که میزان سروتونین در بدن کمتر از حد طبیعی باشد؛ افراد دچار چنین نشانه هایی می‌شوند.

ضعیف شدن روحیه و افسردگی
اضطراب
احساس وحشت زدگی
پرخاشگری و زودرنجی
ابتلا به اختلالات خواب
اختلال در اشتها
ابتلا به دردهای مزمن
ضعیف شدن حافظه
ابتلا به مشکلات گوارشی

علائم افزایش سروتونین در بدن

همانطور که پایین بودن سطح این هورمون در بدن نگران کننده است؛ افزایش میزان آن نیز با خطراتی همراه است. برخی از نشانه هایی که حاکی از بالا بودن سطح سروتونین در بدن هستند؛ شامل موارد زیر می‌شوند.

◀منقبض شدن عضلات

◀لرزش

◀بی قراری

◀سریع بودن ضربان قلب

◀بالا رفتن دمای بدن

◀سردرد

◀گیجی

◀گشاد شدن مردمک چشم ها

◀مور مور شدن بدن

راه های افزایش طبیعی سروتونین چیست ؟

افزایش سروتونین

همان‌طور که سروتونین روی فعالیت های مختلفی در بدن تأثیرگذار است، انجام این کارها نیز به‌صورت خودآگاهانه و به‌دفعات باعث بیشتر شدن میزان سرتونین خون می‌گردد. برخی از این روش‌ها به شرح زیر آمده است:

ورزش‌های کاهش دهنده استرس
تمرین برای حفظ و متعادل کردن خلق‌وخو
حمام آفتاب
مدیتیشن و انجام یوگا
گوش داد به موسیقی ملایم
رقصیدن و شادی
ماساژ بدن و طب سوزنی
روان‌درمانی و مراجعه به روانشناس

غذاهایی که باعث افزایش میزان سرتونین می‌گردد؟

انواع کربوهیدرات
ویتامین D و امگا 3
مکمل های روی و منیزیوم
زردچوبه
زعفران

تفاوت سروتونین با دوپامین

این دو هورمون شباهت های زیادی با یکدیگر دارند. با اینکه تاثیر این هورمون ها بر بدن تا حدی مشابه هستند؛ اما تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. تفاوت چشمگیر این دو هورمون در چگونگی تاثیرگذاری بر مغز است. دوپامین معمولا بعد از رخ دادن اتفاقات شاد و لذتبخش ترشح شده و منجر به بروز انگیزه و علاقه مندی در افراد می‌گردد. اما سروتونین بر شیوه پردازش احساسات در مغز اثرگذار است.

تاثیر مستقیم میزان سروتونین بر سلامت روان

از آنجایی که سروتونین سیگنال هایی را بین سلول های مغزی جابجا می‌کند؛ این توانایی را دارد تا بر کارکردهای خلق و خود اثر بگذارد. تاثیر سروتونین بر سلامت روان و بیماری های مرتبط با آن مخصوصا افسردگی بسیار مهم بوده و بیشتر داروهایی که برای درمان این بیماری ها تجویز می‌شوند نیز با تاثیر بر مقدار سروتونین هستند که منجر به درمان می‌گردند.

سندرم سروتونین

افراد زمانی به سندرم سروتونین مبتلا می‌شوند که مقدار زیادی از این هورمون در بدن انباشته شده و یا مقدار آن به طور ناگهانی در بدن بالا می‌رود. معمولا چنین حالتی با مصرف مواد مخدر ایجاد می‌گردد. نشانه های ابتلا به این سندروم اضطراب، پریشانی، تعریق و گیجی است. که در حالت خطرناک تر می‌تواند منجر به گرفتگی و سفت شدن ماهیچه ها، ضربان قلب نامنظم، فشار خون بالا، تب و حتی تشنج شود.

سخن پایانی

به طور کلی سروتونین یکی از هورمون های مهم در بدن است که بر بخش های مختلفی از بدن تاثیر می‌گذارد. بیشتر افراد تصور می‌کنند که این هورمون تنها منجر به لذت شده و تنها در مورد سلامت روان نقش دارد. در صورتی که در این مقاله متوجه کابردهای دیگر این هورمون نیز در بدن شدیم. افراد بهتر است نسبتا به میزان این هورمون در بدن خود حساس بوده و در این زمینه حتما از متخصص کمک بگیرند.