سایکوسوماتیک چیست | علل، علائم و درمان بیماری روان تنی
بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک (Psychosomatic Disorders) به گروهی از شرایط اشاره دارند که در آنها عوامل روانی — به ویژه استرس، اضطراب و هیجانات سرکوب شده — نقش بسزایی در ایجاد، تشدید یا طولانی‌کردن علائم فیزیکی در بدن ایفا می‌کنند. به عبارت ساده‌تر، ذهن بر جسم تأثیر می‌گذارد و درد و ناراحتی واقعی جسمانی ایجاد می‌کند. بسیاری از ما در اطرافیان خود افرادی را دیده‌ایم که به دنبال یک دوره استرس شدید، دچار دردهای جسمی شده‌اند. این مقاله به بررسی علمی این اختلال، علائم و راهکارهای اثربخش درمان آن می‌پردازد.
اختلال سایکوسوماتیک چگونه خود را نشان می دهد؟
از آنجا که بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک همیشه خود را به‌عنوان یک ناراحتی جسمی نشان می‌دهند، اکثر افراد در چنین شرایطی به متخصصین بیماری‌های جسمی مراجعه می‌کنند. این در حالی است که برای درمان قطعی بیماری‌های روان‌تنی شما می‌بایست از یک روانشناس کمک بگیرید. روان شناسان با آموزش راه‌های مناسب تخلیه هیجانات و به‌خصوص اضطراب به فرد کمک می‌کنند تا شرایط خود را بهبود ببخشد. به همین خاطر اگر شما یا هریک از اطرافیانتان دچار این بیماری شده‌اید بهتر است برای درمان از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید.
بانوان ممکن است بیشتر علائمی مانند خستگی مفرط، تحریک‌پذیری یا بینظمی در سیکل قاعدگی را گزارش دهند.
آقایان ممکن است بیشتر با دردهای عضلانی-اسکلتی یا افزایش فشار خون مراجعه کنند.
کودکان اضطراب خود را غالباً به صورت علائم گوارشی (دلدرد، حالت تهوع) نشان می‌دهند.
برای آشنایی با سایر انواع اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک
بیماری های روان تنی یکی از مشکلات نسبتاً شایع روحی است که خود را در قالب یک اختلال جسمی نشان می‌دهد. سردرد و به‌خصوص میگرن، ناراحتی‌های گوارشی، آلرژی‌ها و مشکلات تنفسی ازجمله مهم‌ترین انواع بیماری‌های روان‌تنی هستند. افراد مبتلا به بیماری های روان تنی اگرچه واقعاً ناراحتی‌های جسمانی‌دارند، بااین‌حال بیماری آنها ریشه فیزیولوژیکی ندارد. در حقیقت مشکلات عصبی باعث ایجاد یا شدت بیماری آنها می‌شود. به همین خاطر در بسیاری از مواقع نشانگان سایکوسوماتیک بعد از یک شرایط اضطراب‌آمیز و بحرانی برای فرد ایجاد می‌شود. شما می‌بینید که با بهبود شرایط، وضعیت بیمار نیز تخفیف پیدا می‌کند.
برای تشخیص و افتراق با اختلال علائم جسمانی کلیک کنید.
شایع ترین علائم بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک
سردرد عصبی و به‌خصوص دردهای میگرنی
ناراحتی‌های گوارشی و معده درد عصبی
مشکلات پوستی مثل آلرژی، جوش و کهیر و ….
دردهای عضلانی مانند گرفتگی عضلات، درد کمر یا گردن
احساس خستگی و مشکلات مربوط به خواب
مشکلات تنفسی
اختلال در چرخه قاعدگی خانم‌ها
مشکلات جنسی مثل اختلال در نعوظ و…
ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر
تفاوت کلیدی روان تنی با خودبیمارانگاری
یک تمایز بسیار مهم این است که در اختلالات روان تنی، علائم فیزیکی واقعی هستند و فرد به طور عینی درد و ناراحتی را تجربه می‌کند. این برخلاف اختلال خودبیمارانگاری است که در آن فرد ترس شدید و دائمی از ابتلا به یک بیماری جدی را دارد، بدون آنکه علائم فیزیکی (Objective) وجود داشته باشد. بیمار روان تنی از درد رنج می‌برد، در حالی که بیمار هیپوکندریاک از ترس درد رنج می‌برد.
علت بروز بیماری های روان تنی یا سایکو سوماتیک
همان‌طور که گفته شد علت اصلی اختلال سایکوسوماتیک اضطراب است. در حقیقت افرادی که درگیر این بیماری می‌شوند، معمولاً توانایی مواجهه مستقیم با اضطراب و حل کردن مشکلات پیش‌آمده را ندارند یا می‌خواهند برای راضی نگه‌داشتن دیگران فشار روحی را تحمل کنند. گاهی اوقات نیز دیده‌شده که فرد به‌صورت هشیار هیچ آگاهی نسبت به اضطراب خود ندارد و به عبارتی اضطراب در ضمیر ناخودآگاه باعث بروز بیماری‌های روان‌تنی می‌شود.
fi x,v ;g مکانیسم دقیق آن پیچیده است، اما به طور کلی، استرس و اضطراب مزمن می‌تواند باعث:
تغییر در سطوح هورمون‌ها (مانند کورتیزول)
تأثیر بر سیستم عصبی خودمختار (Autonomic Nervous System)
تضعیف سیستم ایمنی بدن شود.
برای آشنایی با سایر اختلالات جسمانی سازی کلیک کنید.
درمان بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک
از آنجا که ریشه این مشکل روانی است، درمان‌های صرفاً پزشکی اغلب تنها علائم را به طور موقت کاهش می‌دهند. رویکرد درمانی طلایی، ترکیبی از روان درمانی و در صورت لزوم، دارودرمانی است.
برای آشنایی با انواع روش های درمان اضطراب شدید کلیک کنید.
روان درمانی: این اصلی‌ترین رکن درمان است. یک روانشناس متخصص به فرد کمک می‌کند تا:
منشأ استرس و اضطراب خود را شناسایی کند.
مهارت‌های مدیریت هیجانات (مانند تکنیک‌های آرام‌سازی عضلانی، ذهن‌آگاهی و تنفس دیافراگمی) را فراگیرد.
راهکارهای حل مسئله و مقابله سازگارانه را جایگزین روش‌های ناسازگار قبلی کند.
سبک زندگی خود را به سمتی سوق دهد که مقاومت بیشتری در برابر استرس داشته باشد (شامل ورزش، تغذیه و مدیریت زمان).
دارودرمانی: در مواردی که سطح اضطراب بسیار بالا باشد، یک روانپزشک می‌تواند با تجویز داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی، به کاهش علائم کمک کند تا فرد بتواند با بازدهی بیشتری در جلسات روان درمانی مشارکت کند. این داروها حتماً باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
برای آشنایی با شباهت های اختلال سایکوسوماتیک با اختلال تبدیلی کلیک کنید.
سخن آخر
برای دریافت مشاوره در زمینه سایکوسوماتیک یا بیماری های روان تنی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
بیماری‌های روان‌تنی گروهی از اختلالات اضطرابی هستند که باعث بروز یا تشدید ناراحتی‌های جسمی در فرد می‌شوند. در این حالت اگرچه فرد به لحاظ جسمی واقعاً بیمار است اما دلایلی به‌غیراز مشکلات جسمانی باعث ایجاد آن شده است.
معمولاً برای درمان بیماری‌های روان‌تنی به متخصصین بیماری‌های جسمی مراجعه می‌شود درحالی‌که درمان اصلی این بیماری‌ها می‌بایست زیر نظر روانشناس متخصص صورت بگیرد و فرد راهکارهایی را برای کنار آمدن سازگارانه با فشار روانی آموزش ببیند.
در بیماری‌های روان‌تنی نیز درست مانند اختلالات جسمانی، فرد دچار درد و سایر مشکلات جسمانی می‌شود اما برخلاف بیماری‌های جسمانی این اختلالات به دلیل فشار روانی ایجاد می‌شوند.
