بیوفیدبک چیست | تمرینات و 13 کاربرد بیوفیدبک
بیوفیدبک چیست ؟ شاید شما هم این روزها درگیر مشکلات جسمی یا روحی شده باشید و متخصص پیشنهاد کرده باشد که از روش بیوفیدبک استفاده کنید. در این صورت حتماً برایتان سؤال شده که بیوفیدبک چه روشی است؟ به‌طورکلی این روش به این معناست که فرد یادمی‌گیرد کارکردهای غیرارادی بدن مثل ضربان قلب یا انقباض عضلات را کنترل کند. و در نتیجه توانایی بالایی برای مدیریت شرایط پیدا می‌کند. باتوجه‌به اینکه استفاده از بیوفیدبک عوارض چندانی ندارد محبوبیت بسیاری بین متخصصین و بیماران پیدا کرده است. در ادامه بیشتر راجع به این روش و ابعاد مختلف آن صحبت کنیم. پس اگر این موضوع برای شما نیز جالب‌شده در ادامه همراه ما باشید. برای دریافت مشاوره استرس کلیک کنید.
بیوفیدبک چیست ؟
همان‌طور که از نام بیوفیدبک پیداست این روش بازخوردی از شرایط جسمانی ما تهیه می‌کند. در حقیقت می‌توانیم بگوییم بیوفیدبک اطلاعاتی را راجع به وضعیت درون بدن به ما می‌رساند. باتوجه‌به نوع مشکل شما این اطلاعات می‌تواند راجع به هر یک از اندام‌های بدن مثل مغز، قلب یا عضلات باشد. اما برای اینکه بدانید این اطلاعات چه تأثیری روی درمان ما دارند بهتراست ابتدا با دو اصطلاح زیر آشنا بشوید.
همین حالا از صفحه اینستاگرام ذهن نو دیدن کنید.
فیدبک
فیدبک در زبان فارسی به معنای بازخورد است. هر سیستمی را که در نظر بگیرید دارای دو جزء است. در قسمت اول، سیستم اطلاعاتی را در اختیار محیط می‌گذارد. در قسمت دوم اطلاعاتی از سمت محیط به سیستم بازخورد داده می‌شود. اطلاعاتی که بازخورد داده می‌شوند به سیستم کمک می‌کند تا نقاط ضعف و قوت خود را بشناسد و بتواند فعالیت بهتری در محیط داشته باشد. در روش بیوفیدبک نیز درست همین اتفاق می‌افتد. دستگاه بازتابی از آنچه در درون شما در حال اتفاق‌افتادن است را به شما نشان می‌دهد تا باتوجه‌به آن تصمیم بگیرید که چه اقدامی برای بهترشدن شرایط انجام بدهید.
شرطی‌سازی عامل
اینکه بیوفیدبک چطور شما را به تغییردادن شرایط آن هم در جهت مثبت تشویق می‌کند به شرطی‌سازی عامل برمی‌گردد. شرطی‌سازی عامل یک قانون در روانشناسی است. این قانون معتقد است وقتی ما به دنبال انجام یک کار پاداش دریافت می‌کنیم، احتمال انجام دوباره آن افزایش پیدا می‌کند. در دستگاه بیوفیدبک نیز همین اتفاق می‌افتد. وقتی شما موفق می‌شوید امواج مغزی یا ضربان قلبتان را کنترل کنید تشویق می‌شوید. این تشویق شما را مشتاق می‌کند که مجدداً همان شرایط را ایجاد کنید. شاید در ابتدا متوجه نباشید که چه رفتارهایی شما را به این هدف می‌رساند. اما پس از مدتی و با آزمون‌وخطا یا توجه به رفتارهایتان متوجه راهکار لازم خواهید شد.
بیوفیدبک چگونه کار می‌کند؟
بیوفیدبک یک دستگاه ساده است. ابتدا باتوجه‌به نوع مشکل شما و هدفی که از درمان دارید الکترودها به قسمت مشخصی از بدنتان وصل می‌شوند. سپس اطلاعات مربوط به آن منطقه به‌صورت تصویر یا صدا روی صفحه نمایش داده می‌شود. اما نکته مهم این است که این اطلاعات نه به‌صورت تخصصی که فقط برای متخصصان قابل‌فهم باشد. بلکه به یک شکل بسیار ساده و در قالب یک بازی یا سرگرمی نمایش داده می‌شود. سپس بر اساس قانون شرطی‌سازی عامل که از آن صحبت کردیم بازخوردهایی به فرد داده می‌شود و او ترغیب خواهدشد به اینکه کارکردهای بدن خود را در جهت مشخصی تنظیم کند.
پس از اینکه فرد یاد گرفت با استفاده از دستگاه فعالیت‌های بدن خود را کنترل کند، می‌بایست این تمرین را بدون استفاده از دستگاه انجام دهد. در حقیقت در زمان مناسب بیمار این را یاد می‌گیرد که از این به بعد بدون متکی بودن به دستگاه کارکرد اندام‌های بدنش را کنترل کند.
جلسات بیوفدبک باتوجه‌به نوع بیماری شما، شدت آن و همین‌طور هدفی که از درمان دارید متفاوت خواهد بود. بااین‌حال می‌توانیم بگوییم که هر جلسه به طور میانگین بین 30 تا 60 دقیقه طول خواهد کشید. بسیاری از بیماران به 4 یا 6 جلسه درمان نیاز دارند. اما خیلی از مواقع نیز فرد به 10 جلسه یا حتی بیشتر از آن نیاز خواهد داشت.
انواع بیوفیدبک
از بیوفیدبک برای هدف‌های درمانی بسیار مختلفی استفاده می‌شود. به همین خاطر انواع مختلفی هم از آن وجود دارد. از جمله مهم‌ترین انواع بیوفیدبک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
نوروفیدبک
نوروفیدبک را شاید بتوانیم پراستفاده‌ترین نوع از بیوفیدبک بدانیم. در این روش هدف متخصص و بیمار کنترل امواج مغزی است. گاهی اوقات ممکن است هدف کم‌کردن فعالیت این امواج و دستیابی به آرامش باشد. و در برخی مواقع نیز هدف افزایش فعالیت و سطح هشیاری است. به‌هرحال آنچه در تمامی روش‌های نوروفیدبک یکسان است تلاش آنها برای تحت تاثیر قراردادن فعالیت سیستم مغزی شماست.
الکترومایوگرافی
الکترومایوگرافی یا نوار عضله همان‌طور که از نام آن پیداست، تلاش خواهدکرد تا قدرت کنترل عضلاتتان را در شما ایجاد کند. در این روش الکترودها روی سطح پوست و در قسمتی که می‌خواهیم فعالیت عضلات را تغییر بدهیم قرار خواهد گرفت. سپس اطلاعاتی راجع به میزان انقباض آنها روی دستگاه نشان داده می‌شود. در این مرحله فرد با کمک متخصص تلاش خواهدکرد تا این فرایند را تحت کنترل دربیاورد.
بیوفیدبک برای بررسی وضعیت قلب
در این روش الکترودها روی قفسه سینه یا مچ دست وصل می‌شوند. سپس وضعیت ضربان قلبتان به شما گزارش داده می‌شود. در حقیقت این روش فاصله زمانی بین دو ضربان را بررسی می‌کند؛ و به شما از تند یا آهسته‌بودن آن خبر می‌دهد. سپس درست مانند روش‌های قبلی شما و متخصص بر اساس اهدافی که از درمان دارید این ضربان را در جهتی که می‌خواهید تغییر خواهید داد. از این روش برای درمان بسیاری از مشکلات قلبی و به‌خصوص استرس استفاده می‌شود.
کنترل وضعیت تنفس
تنفس صحیح به شما برای درمان بسیاری از مشکلات جسمی و روحی کمک می‌کند. وقتی یاد بگیرید عمیق‌تر و منظم‌تر تنفس کنید طبیعتاً اضطراب کمتری را تجربه خواهید کرد. به‌علاوه این روش می‌تواند کمکی برای درمان بیماری‌های جسمی مثل آسم یا انسداد ریه نیز باشد.
برای آشنایی با سایر راه های کنترل و درمان استرس کلیک کنید.
فواید استفاده از بیوفیدبک
بعد از اینکه با بیوفیدبک و کاربردهای آن آشنا شدیم باید به این سؤال جواب بدهیم که اصلاً استفاده از این روش چه اهمیتی دارد؟ این روزها روش‌های بسیاری برای درمان هرکدام از بیماری‌های جسمی و روانی وجود دارد. پس اگر قرار است از بیوفیدبک استفاده شود این روش باید دلایل محکمی برای دفاع از خودش داشته باشد. از جمله مزایایی که باعث محبوبیت بیوفیدبک در میان متخصصین و بیماران شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
نداشتن عوارض جدی
روش‌های درمانی معمولاً بدون آسیب نیستند. داروها مواد شیمیایی هستند که اگرچه به بهبود بیماری شما کمک می‌کنند اما مشکلات و عوارضی را هم به همراه می‌آورند. عمل‌های جراحی و سایر روش‌های تهاجمی هم قطعاً پیامدهای منفی بیشتر از داروها دارند. دراین‌بین بیوفیدبک را می‌توانیم یک روش بی‌ضرر بدانیم. این شکل از درمان آسیبی به فرد وارد نمی‌کند و تنها یک الگوی رفتاری صحیح را به وی آموزش می‌دهد. به همین خاطر می‌توان گفت اولین و مهم‌ترین مزیت بیوفیدبک بی‌خطر یا کم‌خطر بودن آن است.
مدیریت شرایط را یاد می‌گیرید
همیشه رسیدن به این باور که ما می‌توانیم شرایط را کنترل کنیم باعث اعتمادبه‌نفس می‌شود. در رابطه با بیوفیدبک نیز درست همین اتفاق می‌افتد. وقتی بیمار یادمی‌گیرد که چطور می‌تواند وضعیت جسمی خود را کنترل کند دیگر خودش را در برابر بیماری ضعیف و ناتوان نخواهد دید. بلکه اعتمادبه‌نفس بالایی در کنترل شرایط پیدا خواهد کرد.
موارد استفاده از بیوفیدبک
همان‌طور که گفتیم بیوفیدبک برای طیف وسیعی از بیماری‌های جسمی و روحی قابل استفاده است. بااین‌حال اگر می‌خواهید از این روش استفاده کنید نکته مهم این است که تصمیم‌گیری را برعهده متخصص بگذارید. متخصص با بررسی همه جوانب به این سؤال پاسخ خواهد داد که آیا بیوفیدبک درمان مناسبی برای شما خواهد بود یا خیر. از جمله مهم‌ترین بیماری‌هایی که برای درمان آنها از این روش استفاده می‌شود به شرح زیر است.
- کاهش سطح استرس و آرام‌سازی
- بالابردن سطح هشیاری
- بهبود اختلالات اضطرابی
- بالابردن توانایی‌های ذهنی مثل حافظه یا قدرت یادگیری
- درمان اختلالات روانی مثل ADHD و اوتیسم
- درمان اختلالات خواب
- درمان انواع اعتیاد
- درمان سردردهای عصبی
- درمان تیک‌های عصبی
- سندروم روده تحریک‌پذیر
- بیماری‌های قلبی – عروقی
- بی‌اختیاری ادرار
- ضعف عضلات کف لگن
عوارض بیوفیدبک
نمی‌توانیم بگوییم که بیوفیدبک برای همه افراد با هر سطح و نوعی از بیماری مفید خواهد بود. قطعاً افراد بسیاری هم هستند که به دلایل مختلف نمی‌توانند از این روش استفاده کنند. بااین‌حال تا امروز عوارض جدی برای این روش مشخص نشده است. در حقیقت همان‌طور که گفتیم کم‌خطر بودن استفاده از این روش است که آن را تبدیل به یک درمان مفید برای بسیاری از بیماری‌ها کرده است.
برای دریافت مشاوره در زمینه بیوفیدبک می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سؤالات متداول
از چه سنی می‌توانیم از بیوفیدبک استفاده کنیم؟
