مسمومیت با الکل متانول | علائم و راهنمای مداخله فوری
مسمومیت با الکل معمولا به دلیل مصرف بیش از حد و گاه تداخل با یک ماده دیگر رخ می‌دهد. شاید کمتر جایی گفته شود اما نوشیدنی‌ها الکلی با وجود زیان‌هایی که برای بدن دارد، یکی از محبوب‌ترین انواع نوشیدنی در سراسر جهان به شمار می‌روند. تجربه احساس سرمستی ناشی از مصرف نوشیدنی‌ها الکلی باعث شده افراد زیادی به مصرف مشروبات الکلی روی بیاورند؛ در حالی که خطر مسمومیت با الکل بسیار زیاد است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. فراموش نکنید که مسمومیت با الکل یکی از اورژانس‌ها پزشکی است. اگر درمان به موقع انجام شود، میتوان از عوارض ناشی از مسمومیت تا حدودی کاهش داد. در صورت نیاز به یاری در این شرایط می‌توانید از خدمات مشاوره ترک اعتیاد استفاده نمایید.
برای دریافت مشاوره در زمینه مسمومیت با الکل می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره ترک اعتیاد تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
فرق متانول و اتانول و مدت ماندگاری آن ها
متانول (الکل متیلیک یا صنعتی) و اتانول (الکل اتیلیک یا طبی) هر دو از خانواده الکلها هستند، اما اثرات و کاربردهای بسیار متفاوتی دارند.
| ویژگی | اتانول (Ethanol) | متانول (Methanol) |
| نام دیگر | الکل اتیلیک، الکل طبی | الکل متیلیک، الکل صنعتی |
| منبع تولید | تخمیر قندها (میوه ها ، غلات) | |
| مصارف اصلی | ضدعفونی کنندن نوشیدنی های الکلی سوخت بیواتانول | حلال صنعتی ضد یخ سوخت |
| سمیت | کم خطر در مقادیر کم؛ اما مصرف زیاد باعث مسمومیت می شود | بسیار سمی؛ حتی مقادیر کم باعث کوری یا مرگ می شود |
| اقرات مصرف خوراکی | سرخوشی مسمومیت (تهوع، استفراغ، بیهوشی) | کوری (تخریب عصب بینایی) نارسایی کلیه/ کبد مرگ |
| پادزهر | ندارد (درمان حمایتی) | اتانول یا فومپیزول (برای جلوگیری از متابولیسم سمی) |
| تشخیص | بوی معمول الکل | بوی تندتر و متفاوت از اتانول |
مدت ماندگاری متانول و اتانول در بدن
۱. اتانول (الکل طبی):
متابولیسم: کبد آن را با سرعت ~۱۵-۲۰ mg/dL در ساعت تجزیه میکند.
نیمه‌عمر: حدود ۴-۵ ساعت (بستگی به وزن، جنسیت و سوخت‌وساز بدن دارد).
مدت پاکسازی کامل:
- مصرف کم: ۶-۱۲ ساعت
- مصرف زیاد: بیش از ۲۴ ساعت
۲. متانول (الکل صنعتی):
متابولیسم: کبد آن را به فرمالدئید و سپس اسید فرمیک (سمی) تبدیل میکند.
نیمه‌عمر: حدود ۱۲-۲۴ ساعت (در صورت عدم درمان، سمیت افزایش می‌یابد).
مدت پاکسازی کامل:
- بدون درمان: بیش از ۲۴-۴۸ ساعت (منجر به مرگ یا آسیب شدید میشود).
- با درمان (اتانول/فومپیزول): ۱-۳ روز.
علائم و نشانه های مسمومیت با الکل
مسمومیت با الکل (اتانول یا متانول) میتواند جدی و حتی کشنده باشد. در ادامه علائم مسمومیت با الکل و اقدامات ضروری آورده شده است:
علائم مسمومیت با الکل (اتانول – نوشیدنیهای الکلی):
نشانه های اولیه (خفیف تا متوسط):
- سرخوشی (احساس نشاط غیرطبیعی)
- اختلال در تکلم و گفتار نامفهوم
- کاهش هماهنگی حرکات (تلوتلو خوردن)
- تهوع و استفراغ
- قرمزی چشم و صورت
- رفتارهای پرخطر یا غیرمنطقی
علائم شدید (مسمومیت حاد):
- گیجی و منگی شدید
- تنفس کُند یا نامنظم (کمتر از ۸ بار در دقیقه)
- کاهش دمای بدن (هیپوترمی)
- پوست سرد و مرطوب یا کبود
- بیهوشی یا عدم پاسخ به محرکها
- تشنج
- ایست تنفسی یا قلبی (در موارد کشنده)
علائم مسمومیت با متانول (الکل صنعتی – بسیار سمی):
متانول حتی در مقادیر کم میتواند کشنده باشد و علائم آن با تأخیر (۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف) ظاهر میشود:
- تاری دید یا کوری موقت/دائم
- سردرد شدید و سرگیجه
- درد شکم، تهوع و استفراغ
- گیجی و خوابآلودگی شدید
- تشنج و کما
- نارسایی کلیه و کبد
- اسیدوز متابولیک (تنفس سریع و عمیق)
پیشنهاد میشود مقاله اعتیاد به الکل را هم مطالعه کنید.
چه عوارضی در مسمومیت با الکل فرد را تهدید میکند؟
نوشیدنی‌ها الکلی هوشیاری را مختل کرده و از طرف دیگر معده را تحریک می‌کنند. استفراغ کردن در این شرایط ممکن است منجر به “خفگی” در فرد شود.
اگر محتویات استفراغ به ریه‌ها و سیستم تنفسی فرد وارد شود، خطر قطع تنفس به وجود می‌آید.
افت سطح قندخون بدن به دنبال استفراغ یکی دیگر از عوارض مسمومیت با الکل است. اگر تجویز گلوکز به موقع صورت نگیرد، در نهایت منجر به اغما و مرگ خواهد شد.
کاهش شدید قندخون در مواردی منجر به تشنج نیز شده است.
کاهش آب و مایعات بدن به دنبال استفراغ رخ می‌دهد. با کاهش آب بدن، احتمال کاهش فشارخون و بالا رفتن ضربان قلب فرد را تهدید میکند.
اشاره کردیم که نوشیدنیهای الکلی باعث افت دما بدن میشود. کاهش دمای بدن (هیپوترمی) در کنار افت فشارخون منجر به ایست قلبی خواهد شد.
اختلال در تنفس، ایست قلبی و افت سطح قندخون میتواند آسیب‌های مغزی غیرقابل جبرانی برای فرد به همراه داشته باشد.
توجه: کسانی که به طور مدام در حال خوردن مشروبات الکلی هستند، به مرور زمان دچار اختلالاتی در حافظه و حرکت می شوند. یکی از معروف ترین این عارضه ها سندرم ورنیکه کورساکف است.
تشخیص افتراقی مسمومیت با متانول و اتانول
برای تشخیص تفاوت بین مسمومیت با اتانول و متانول، چند نکته کلیدی وجود دارد که به پزشکان کمک می کند این دو حالت را از هم افتراق دهند:
۱. زمان شروع علائم:
در مسمومیت با اتانول، علائم معمولاً سریع و در عرض ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف ظاهر می شوند.
در مقابل، مسمومیت با متانول اغلب با تأخیر ۱۲ تا ۲۴ ساعته بروز می کند و گاهی حتی تا ۴۸ ساعت بعد هم علائم آشکار نمی شوند.
۲. بوی الکل:
بیماران مسموم با اتانول معمولاً بوی مشخص الکل از دهانشان استشمام می شود.
در مسمومیت با متانول، این بو معمولاً وجود ندارد یا بسیار متفاوت است.
۳. الگوی کاهش هوشیاری:
در مسمومیت با اتانول، اگر کاهش هوشیاری رخ دهد، معمولاً به تدریج و با گذشت زمان بهبود می یابد.
اما در مسمومیت با متانول، کاهش هوشیاری حالت پیشرونده دارد و نشان دهنده وخامت وضعیت بیمار است.
۴. وضعیت قند خون:
اتانول معمولاً باعث هایپوگلیسمی (کاهش قند خون) می شود.
در حالی که متانول اغلب منجر به هایپرگلیسمی (افزایش قند خون) می گردد.
۵. علائم جسمی:
یکی از نشانه های کلیدی مسمومیت با متانول که تقریباً اختصاصی است، اختلالات بینایی مانند تاری دید یا حتی کوری می باشد.
این علامت در مسمومیت با اتانول دیده نمی شود.
۶. وضعیت تنفسی:
بیماران مسموم با متانول اغلب تنفس سریع و عمیق دارند که نشانه اسیدوز متابولیک است.
در مسمومیت با اتانول، تنفس ممکن است کند شود اما اسیدوز شدید معمولاً دیده نمی شود.
درمان اوردوز با مشروبات الکلی
درمان‌های خانگی در درمان مسمومیت با الکل تاثیری ندارند. همان‌طور که اشاره کردیم مسمومیت با الکل از اورژانس‌های پزشکی است و نیاز به درمان فوری و اورژانسی دارد.
🔴 علائم خطرناک مسمومیت با الکل (نیاز به اقدام فوری دارد):
- تهوع و استفراغ شدید (به خصوص اگر فرد هوشیاری کمی دارد)
- تنفس کُند یا نامنظم (کمتر از ۸ بار در دقیقه)
- پوست سرد و رنگ‌پریده یا کبود
- تشنج یا لرزش شدید بدن
- گیجی شدید، عدم پاسخگویی یا بیهوشی
- تاری دید یا دوبینی (نشانه خطرناک مسمومیت با متانول!)
⚠️ اگر این علائم را دیدید، فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید!
(بعد از اقدامات زیر حتما برای شروع درمان و ترک الکل اقدام کنید).
🟢 کمک‌های اولیه در خانه (تا رسیدن اورژانس):
اگر فرد هوشیار است:
- او را نشسته یا به پهلو بخوابانید تا اگر استفراغ کرد، خفه نشود.
- آب یا مایعات غیرالکلی به او بدهید تا بدنش کم‌آب نشود.
- از خوابیدن به پشت جلوگیری کنید (خطر استفراغ و خفگی وجود دارد).
اگر فرد بیهوش است:
- اورژانس را فوراً خبر کنید (۱۱۵).
- او را به پهلو (حالت ریکاوری) قرار دهید.
- تنفسش را چک کنید – اگر نفس نمی‌کشد، CPR (احیای قلبی-ریوی) شروع کنید.
متانول در ضد یخ، شیشه‌شورها و برخی مواد صنعتی وجود دارد.
علائم با تأخیر (۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد) ظاهر می‌شوند:
تاری دید یا کوری ناگهانی
سردرد شدید و درد شکم
تنفس سریع و نامنظم
درمان فوری لازم است – منتظر نشوید، سریع به بیمارستان بروید!
کارهای خطرناکی که نباید انجام دهید:
❌ بگذارید فرد “بخوابد تا خوب شود” (ممکن است بیهوش شود و دیگر بیدار نشود!). به گرم نگه داشتن بدن فرد کمک کنید. با حرف زدن با فرد مسموم از خوابیدن وی جلوگیری کنید. در آخر، تا زمان رسیدن کمک پزشکی از تنها گذاشتن فرد اجتناب کنید.
❌ به او قهوه یا نوشیدنی انرژیزا بدهید (کمکی نمی‌کند و وضع را بدتر میکند).
❌ او را وادار به استفراغ نکنید (خطر خفگی دارد).
❌اجازه رانندگی به فرد مسموم ندهید. زیرا این افراد با اختلال در هوشیاری روبرو شده‌اند و ممکن است حین رانندگی تعادل خود را از دست بدهند.
❌ دوش گرفتن با آب سرد میتواند دما بدن را با شدت بیشتری پایین بیاورد. هم‌چنین شوک ناشی از آب سرد میتواند به بیهوشی منجر گردد.
چه اقداماتی در موارد مسمومیت با مشروب در مراکز درمانی صورت می‌گیرد؟
- لوله‌ای از دهان به گلو فرد وارد میشود. این کار از این جهت است که انسداد مجاری هوایی برطرف شده و تنفس فرد بهبود یابد.
- در برخی موارد اکسیژن‌رسانی به کمک ماسک یا لوله‌های بینی برای اطمینان از تنفس موثر بیمار صورت می‌گیرد.
- جهت افزایش فشارخون و قندخون باید تزریق داخل وریدی آب و مایعات و گلوکز انجام شود.
- برای تخلیه ادرار از سوندگذاری کمک گرفته میشود.
- تخلیه و پاکسازی معده به کمک لوله‌گذاری بینی_معده‌ای اجرا میشود.
پیشگیری از بروز مسمومیت با الکل
از مصرف مشروبات الکلی تقلبی یا نامطمئن خودداری کنید (ممکن است حاوی متانول باشند!).
مراقب دوستانتان باشید – اگر کسی زیاد الکل خورده، تنها نگذاریدش.
الکل را با داروها مخلوط نکنید (به خصوص آرامبخش‌ها و مسکن‌ها).
حساسیت یا مسمومیت با الکل
برخی از افراد به الکل حساسیت دارند و در هنگام تجربه نشانه های آن تصور می‌کنند که دچار مسمومیت با الکل شده اند. معمولا نشانه های حساسیت به الکل پوستی بوده و فرد در ناحیه پا دچار خارش و دانه های پوستی می‌گردد. این مورد هم خطرناک بوده و باید پیگیری شود اما با مسمومیت متفاوت است و نیاز به راهکارهای متفاوتی دارد.
سخن پایانی
اگر شما یا عزیزان‌تان با مصرف الکل دست وپنجه نرم می‌کنید، بدانید که ترک آن ممکن است و حمایت تخصصی میتواند راهگشا باشد. مراجعه به روانشناس یا مشاور ترک اعتیاد نه تنها به شما کمک میکند از وابستگی رها شوید، بلکه علل زمینه‌ای گرایش به الکل را نیز درمان میکند.
الکل راه حل مشکلات نیست، بلکه خود مشکلی است که میتوان بر آن غلبه کرد. برای شروع یک زندگی سالمتر، همین امروز از یک متخصص کمک بگیرید. شما تنها نیستید. 💙
برای دریافت مشاوره در زمینه مسمومیت با الکل متانول و اتانول می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره ترک اعتیاد تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
