طرحواره محرومیت هیجانی چه نشانه هایی دارد؟
طرحواره محرومیت هیجانی را می‌توان یکی از شایع‌ترین طرح‌واره‌های معیوب در ذهن فرد دانست. کسانی که با این طرحواره درگیر هستند معمولاً احساس می‌کنند که اطرافیان به آن‌ها محبتی ندارند، هیچ‌کس در شرایط سخت از آن‌ها حمایت نمی‌کند و یا هیچ‌کس حرف‌هایشان را نمی‌فهمد. باور به این مسائل باعث می‌شود که فرد نسبت به دیگران احساس خشم و ناراحتی داشته باشد و حتی در بسیاری از مواقع خود را به‌طورکلی از روابط اجتماعی کنار بکشد. سرد و بی‌توجه بودن مادر در دوران کودکی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث شکل‌گیری طرحواره محرومیت هیجانی در فرد می‌شود. بااین‌حال با توجه به اهمیت برخورداری از روابط اجتماعی و سیستم حمایتی در سلامت روان هر فرد بهتر است در شرایطی که احساس می‌کنید این طرحواره در شما یا هریک از نزدیکانتان وجود دارد برای درمان آن از یک روانشناس کمک بگیرید.
منظور از طرحواره چیست؟
پیش از پرداختن به طرحواره محرومیت هیجانی باید به این سؤال پاسخ دهیم که طرحواره چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟ همه ما انسان‌ها از نخستین سال‌های کودکی و زمانی که قدرت تجزیه‌وتحلیل شرایط را پیدا می‌کنیم به دنبال ایجاد یک چهارچوب ذهنی در ارتباط با خود و محیط اطرافمان هستیم که بر اساس آن بتوانیم اتفاقات جهان را پیش‌بینی کنیم. این ساختار که بر اساس تجارب هر فرد ساخته می‌شود را طرحواره می‌نامیم. برای مثال هنگامی‌که یک کودک متوجه می‌شود اگر پرخاش کند می‌تواند به خواسته‌های خود دست پیدا کند این تصور در وی شکل گرفته و او همواره از این رفتار برای دستیابی به آنچه می‌خواهد استفاده خواهد کرد.
طرح‌واره‌ها عمیق‌ترین بخش از ساختار ذهنی هر فرد را تشکیل می‌دهند که تمامی تصورات و باورهای دیگر فرد و همین‌طور الگوهای روابط اجتماعی وی بر این اساس ایجاد خواهد شد. به همین خاطر توجه به این باورها و تلاش برای تغییر طرح‌واره‌های ناکارآمد از مهم‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه داشت. با توجه به اینکه طرح‌واره‌ها از سنین ابتدای کودکی شکل می‌گیرند و رفتار والدین با کودک یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در آن‌هاست بهتر است در ارتباط با تربیت فرزندتان از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.
نشانه های طرحواره محرومیت هیجانی
طرحواره محرومیت هیجانی به این معناست که فرد احساس می‌کند در روابط اجتماعی موردتوجه و محبت دیگران قرار نمی‌گیرد و به همین خاطر معمولاً احساس خشم و ناراحتی بسیاری را نسبت به اطرافیان در خود احساس می‌کنند. به‌طورکلی سه نوع طرحواره محرومیت وجود دارد.
باور به محرومیت از محبت
کسانی که این تصور را در ذهن دارند احساس می‌کنند اطرافیان به میزانی که باید نسبت به آن‌ها محبت ندارند، رفتارها و کلام محبت‌آمیز در برخورد اطرافیان با آن‌ها وجود ندارد و به‌طورکلی احساس می‌کنند هیچ‌کس آن‌ها را دوست ندارد.
باور به محرومیت هیجانی از همدلی
افراد دارای محرومیت هیجانی احساس می‌کنند از دریافت همدلی محروم هستند تصور می‌کنند که هیچ‌کس حاضر نیست صحبت‌های آن‌ها را بشنود، در روزهای سخت همراهشان باشد و یا هیچ‌کس احساسات آن‌ها را درک نمی‌کند.
باور به محرومیت از حمایت
همه ما نیاز داریم که در روزهای سخت زندگی به اطرافیان تکیه کنیم و باور داشته باشیم که دیگران ما را تنها نخواهند گذاشت. بااین‌حال کسانی که دچار طرحواره محرومیت هیجانی از نوع حمایت هستند احساس می‌کنند که وضعیت زندگی آن‌ها برای دیگران اهمیتی ندارد و در شرایط سخت هیچ‌کس حاضر نیست به آن‌ها کمک کند.
نشانه‌های فعالیت طرحواره محرومیت هیجانی
طرحواره محرومیت معمولاً به‌راحتی در رفتار و عقاید این افراد قابل‌تشخیص است. البته به این موضوع توجه داشته باشید که تشخیص قطعی فعالیت این طرحواره و تصمیم برای درمان آن صرفاً می‌بایست زیر نظر متخصص روانشناسی صورت بگیرد و درصورتی‌که این نشانه‌ها در شما یا هریک از اطرافیان وجود دارد بهتر است برای بررسی بیشتر با یک روانشناس دراین‌باره صحبت کنید. از مهم‌ترین نشانه‌های طرحواره محرومیت هیجانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این افراد معمولاً خود را از روابط اجتماعی کنار می‌کشند و یا ارتباطاتشان چندان‌که باید عمیق نیست.
- آن‌ها در روابط خود کمتر از خودشان صحبت می‌کنند و بیشتر به دنبال دریافت اطلاعات از دیگران هستند.
- این افراد اعتقاد دارند که هیچ‌کس را ندارند که در شرایط سخت به آن‌ها همفکری داده و برای حل مشکلات کمکشان کند.
- این بیماران معمولاً برای دریافت محبت یا کمک از هیچ‌کس تقاضا نمی‌کنند و حتی گاهی این کار را برخلاف قدرت و توانایی خود می‌دانند.
- انتخاب افراد برای روابط اجتماعی در این بیماران معمولاً در جهت تأیید این باور است که دیگران توجهی به آن‌ها ندارند. به همین خاطر معمولاً با افرادی سرد و بی‌توجه وارد رابطه می‌شوند.
- این افراد از روابط صمیمی و عاطفی دوری می‌کنند. معمولاً تمایلی به بوسیده شدن یا در آغوش گرفتن دیگران ندارند.
دلایل ایجاد طرحواره محرومیت هیجانی
به‌طورکلی طرح‌واره‌ها در تمامی افراد از سنین کودکی شکل می‌گیرند و به همین خاطر برای پیدا کردن دلایل ایجاد طرحواره محرومیت نیز می‌بایست به تجربیات کودکی فرد توجه کرد. با توجه به اثرات منفی که طرحواره محرومیت می‌تواند در سلامت روحی و ارتباطات فرد باقی بگذارد بهتر است برای تربیت فرزندانتان از یک مشاور کودک کمک بگیرید تا ناخواسته باعث شکل‌گیری این طرحواره یا سایر باورهای منفی در وی نشوید. از مهم‌ترین دلایلی که باعث ایجاد طرحواره محرومیت در فرد می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- بزرگ شدن در خانواده‌ای که نسبت به کودک و نیازهای وی توجه چندانی نداشته‌اند.
- ناآگاهی مادر از کودک و شرایط روحی وی که باعث می‌شود او نداند فرزندش در شرایط مختلف چه احساسی دارد و درنتیجه نمی‌تواند با وی همدلی داشته باشد.
- مشکلات شخصیتی والدین که باعث می‌شود کودک آن‌ها را پناهگاهی برای دریافت حمایت و کمک نداند.
- بی‌توجهی والدین به پرورش احساس استقلال و توانایی در کودک خود یا جهت‌دهی به وی.
درمان طرحواره محرومیت هیجانی
با توجه به اینکه طرح‌واره‌ها عمیق‌ترین بخش در نظام فکری هر فرد هستند معمولاً به‌راحتی نمی‌توانید آن‌ها را در ذهن خود تغییر دهید. به عبارتی می‌توان گفت در بسیاری از مواقع فرد اصلاً اطلاعی راجع به طرز فکر اشتباه خود ندارد و به دلایل دیگری ازجمله احساس تنهایی یا نارضایتی از روابط اجتماعی برای درمان مراجعه می‌کند. ازجمله اقداماتی که روانشناسان برای درمان طرحواره محرومیت انجام می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ایجاد بینش
در بسیاری از موارد فرد هیچ آگاهی نسبت به باورهای اشتباهی که در حال ایجاد مشکلات برای وی هستند ندارد. آن‌ها احساس می‌کنند هیچ مشکلی ندارند و این دیگران هستند که به هر دلیلی با آن‌ها بدرفتاری کرده‌اند و یا حتی تنهایی خود را دلیلی بر استقلال و قدرت خود می‌دانند. به همین خاطر نخستین قدم برای درمان طرحواره محرومیت این است که درمانگر فرد را نسبت به تفکرات اشتباه خود آگاه کند.
تغییر در نظام فکری بیمار
کسانی که دارای طرحواره محرومیت هیجانی هستند معمولاً به سبب فعالیت این طرحواره افکار و تصورات اشتباهی راجع به محیط اطراف در ذهن دارند. برای مثال آن‌ها فکر می‌کنند بیان احساسات یا تقاضای کمک از دیگران رفتار ناپسندی است که هرگز نباید مرتکب آن شوند. به‌نوعی آن‌ها تصور می‌کنند این رفتار می‌تواند نشانه ضعف آن‌ها باشد. در طی جلسات درمانی به فرد کمک می‌شود تا این باور و همین‌طور سایر خطاهای فکری خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار سالم‌تری جایگزین نماید.
آموزش‌های رفتاری
برخی از مواقع بیماران نیاز دارند تا علاوه بر تغییر برخی از باورها و افکارشان رفتارهای خاصی را نیز آموزش ببینند. برای مثال ممکن است فرد در نحوه بیان احساسات خود اشتباهاتی داشته باشد و به همین خاطر نتواند از دیگران محبت یا همدلی دریافت کند. گاهی اوقات نیز فرد با اصول برقراری روابط اجتماعی آشنا نیست و این موضوع باعث می‌شود که نتواند ارتباط مناسب و محبت و حمایت را دریافت کند. به همین خاطر درمانگران آموزش‌های مناسبی را برای این افراد در نظر می‌گیرند تا فرد بتواند روابط اجتماعی خود را بهبود ببخشد.
برای دریافت مشاوره در زمینه درمان انواع مشکلات می‌توانید در هر زمان از روز برای روان درمانی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سؤالات متداول
بی‌توجهی و رفتار سرد والدین یا مشکلات شخصیتی که باعث می‌شود کودک نتواند روی والدین به‌عنوان تکیه‌گاهی امن حساب کند ازجمله دلایلی هستند که می‌تواند باعث ایجاد طرحواره محرومیت در فرد شود.
اگر نشانه‌های این طرحواره را در خود یا هریک از اطرافیان احساس می‌کنید بهتر است برای دریافت تشخیص قطعی و شروع درمان از یک روانشناس متخصص کمک بگیرید. اگر به هر دلیلی امکان مراجعه حضوری به مراکز درمانی را ندارید می‌توانید با استفاده از مشاوره تلفنی اطلاعات خود را راجع به شرایط موجود کامل کنید و سپس تصمیم بگیرید.
