درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد نوعی روش روان درمانی است که ترکیبی از رویکردهایی شامل توجه آگاهی، پذیرش، تعهد و تغییر رفتار است. این درمان کوتاه مدت به افراد کمک می‌کند تا در ابتدا بتوانند سختی‌ها و مشکلاتی که در زندگی دارند را بپذیرند و سپس از تکنیک‌های ذهن آگاهی استفاده کنند تا با کنار گذاشتن افکار، احساسات و عواطف منفی، زندگی خود را بهبود ببخشد و به آن معنا دهند. بالا بردن کیفیت زندگی به این روش به افراد کمک می‌کند تا بتوانند بر اساس ارزش‌های ذهنی خود به سلامتی و همینطور رفاه دست پیدا کنند. در حال حاضر روانشناسان از درمان‌های مبتنی بر پذیرش و تعهد برای درمان بسیاری از اختلالات روانی استفاده می‌کنند. در ادامه همراه ما باشید تا با کاربرد و همینطور کارکرد این نوع از روان درمانی آشنا شویم. برای آشنایی بیشتر با سایر روش‌ها و تکنیک های روان درمانی کلیک کنید.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد از کلمه (Acceptance and Commitment Therapy) گرفته شده است، به همین دلیل به اختصار به آن اکت (act) نیز گفته می‌شود. چندین دهه از به وجود آمدن این روش می‌گذرد اما طی سال‌های اخیر، درمانگران توجه بیشتری به آن کرده‌اند.
دلیل این موضوع این است که در روش‌های درمانی دیگر، هدف درمانگر این است که با کاهش علائم بیمار به او کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشد؛ در حالی که در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، هدف توجه آگاهانه به مشکلات و همسو شدن با ارزش‌ها برای داشتن یک زندگی بهتر می‌باشد. این روش نیز باعث کاهش علائم بیمار می‌شود اما هدف اصلی آن نیست.
در واقع درمانگر با استفاده از درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد سعی می‌کند به کمک ذهن آگاهی و دیگر ابزارها، فرد را در راستای ارزش‌هایش قرار دهد. این درمان سبب می‌شود افراد ابتدا واکنش خودشان را بپذیرند و با توجه به آن در زمان حال زندگی کنند. همینطور برای ادامه زندگی یک مسیر ارزشمند را مشخص کنند و به آن عمل کنند.
اهداف درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
هدف اصلی درمان مبتنی بر پذیرش و تهعد این است که به انسان‌ها کمک کند تا بتوانند مشکلات و شرایط سخت زندگی‌شان را بپذیرند و باور کنند که تجربه‌های دردناک نیز بخشی از زندگی هستند.
پس از پذیرش سختی‌های زندگی، درمانگر به افراد کمک می‌کند تا ارزش‌های‌شان را در زندگی بشناسند و در جهت آن‌ها حرکت کنند. برای اینکه فرد بتواند به این مرحله از خودآگاهی برسد، باید به واسطه حضور در لحظه لحظه زندگی تمرین کند و بتواند بدون فکر کردن به آینده و یا گذشته در زمان حال زندگی کند.
ممکن است افراد در این مسیر با موانعی مواجه باشند که آن‌ها را به سمت تجربه‌های دردناک گذشته و یا نگرانی‌های آینده بکشاند؛ اما درمانگر سعی می‌کند با تکنیک‌های ذهن آگاهی موانع را از سر راه درمانجویان بردارد.
درواقع در پایان درمان اکت، فرد می‌تواند کنترل موثری بر روی دردها، رنج‌ها و تنش‌های اجتناب‌ناپذیر خود در زندگی داشته باشد و بتواند با حرکت کردن در مسیر ارزش‌هایی که دارد به زندگی خود در زمان حال معنا ببخشد.
تداخلات درمانی در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
معمولا زمانی انسان‌ها به روانشناس مراجعه می‌کنند که قصد کنترل عواطف ناخوشایند خود را داشته باشند. وجود مشکلاتی همچون افسردگی، احساس خشم، غم، اضطراب و استرس، خاطرات تلخ و ناخوشایند زندگی و … باعث بروز احساسات منفی در افراد می‌شود که جهت رهایی از آن‌ها به روانشناس پناه می‌برند.
همانطور که اشاره کردیم در روش مبتنی بر پذیرش و تعهد، هدف اصلی سرکوب و یا نادیده گرفتن عواطف منفی ایجاد شده نمی‌باشد. در واقع طی این روش درمانگر سعی می‌کند به درمانجو بیاموزد که چگونه از تکنیک‌های ذهن آگاهی استفاده کند و از میزان تاثیرگذاری عواطف و افکار منفی آن‌ها در زندگی بکاهد.
بنابراین طی روش درمانی اکت، افراد ابتدا وجود هیجانات و احساسات منفی در زندگی را می‌پذیرند و سپس سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های ذهن آگاهی، از تاثیر این هیجانات ناخوشایند در زندگی کم کنند. در واقع آن‌ها به این توانایی می‌رسند که با وجود دردها و مشکلات زندگی، در حال زندگی کنند و اجازه ندهند که احساسات ناخوشایند زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله علم روانشناسی چیست را بخوانید.
شش فرآیند اصلی در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در واقع یک رویکرد عملی روان درمانی است که ریشه آن به رفتار درمانی و یا درمان شناختی و رفتاری می‌رسد. اکت برای رساندن افراد به انعطاف روانی بر شش اصل استوار است :
- پذیرش
- تعهد
- گسلش شناختی
- بودن در زمان حال
- ارزش‌ها
- خود به عنوان زمینه
در درمان مبتنی بر پذیرش و درمان این شش فرآیند اتفاق می‌افتد که در واقع از درون به یکدیگر مرتبط می‌باشند.
1.پذیرش
در زندگی تمامی انسان‌ها شرایطی وجود دارد که خارج از کنترل می‌باشد و یا افراد مختلف دارای برخی ویژگی‌های شخصیتی هستند که نمی‌توانند آن را تغییر دهند. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد اولین قدم برای درمان، پذیرش است. در واقع پذیرش شرایط، این امکان را به فرد می‌دهد تا به سمت جلو حرکت کند.
طی این فرآیند درمانگر از درمانجو می‌خواهد که اجازه دهد احساسات منفی همان‌گونه که هستند جریان داشته باشند و فرد تلاشی در تغییر آن‌ها نداشته باشند. این موضوع در واقع پذیرش واقعیت به همان‌گونه که هست، می‌باشد.
در این مسیر درمانگر تاکید دارد که فرد از نقاط قوت خود در کنار نقاط ضعفی که دارد آگاه شود. او باید توانایی درک سختی‌های زندگی خود را داشته باشد و سعی نکند از آن‌ها فرار کند. هدف درمانگر در این مرحله این است که درمانجو احساسات منفی را بپذیرد و در مقابل واکنش، افکار و احساسات خودش را نسبت به آن‌ها تغییر دهد و تحت کنترل درآورد.
2.تعهد
پس از فرآیند پذیرش، افراد باید اهدافی در راستای ارزش‌هایی که در زندگی دارند، برای خود تعیین کنند. هر شخصی در زندگی نیازها و خواسته‌های متفاوتی را بر اساس ارزش‌هایی که در ذهن می‌پروراند، برای خود مشخص کرده است. یکی از مواردی که سبب رضایت از زندگی می‌شود حرکت کردن در جهت ارزش‌های ذهنی می‌باشد.
در واقع اگر فرد بخواهد با ملاک‌ها و معیارهایی که دیگران به او تحمیل می‌کنند، زندگی کند و نتواند ارزش‌های شخصی خود را برآورده سازد، دچار نارضایتی از زندگی و در نهایت احساسات ناخوشایند می‌شود.
3.گسلش شناختی
گسلش شناختی به معنای واقعیت زدایی است که از فرآیندهای مهم در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌باشد. در واقع بخش اعظم افکار انسان ریشه در واقعیت‌های بیرونی دارد که به این واسطه فرد گمان می‌کند، واقعیت همان چیزی است که در افکار او وجود دارد. همین موضوع سبب می‌شود که انسان‌ها در افکار منفی خود غرق شوند و نتوانند به دنبال ارزش‌های خود باشند.
طی این فرآیند درمانگر سعی دارد به فرد کمک کند تا تفاوت میان حقیقت زندگی و افکار و احساسات را درک کند.
4.ارزش ها
ارزش‌ها همان چیزهایی است که انسان‌ها به خاطر آن زندگی می‌کنند. ارزش‌ها با اهداف انسان تفاوت دارند چراکه اهداف در پایان مسیر هستند و ارزش‌ها راه رسیدن به هدف را مشخص می‌کنند. در واقع افراد باید با توجه به ارزش‌هایی که در زندگی دارند؛ برای خود هدف تعیین کنند.
این ارزش‌ها هستند که به زندگی معنا و مفهوم می‌بخشند و باعث خوشحالی و شادی انسان در زندگی می‌گردند. در صورتی که اهداف بر اساس ارزش‌ها مشخص نشود؛ در نهایت انسان به احساس پوچی خواهد رسید.
5.ذهن آگاهی
ذهن آگاهی سبب می‌شود درمانجو تجربه‌هایی را که در زمان حال دارد را بدون قضاوت، مشاهده کند و به تدریج از افکار، احساسات و واکنش‌های منفی فاصله بگیرد. این عمل سبب می‌شود که فرد بدون اینکه درگیر اتفاقات تلخ در گذشته باشد و یا به آینده فکر کند؛ از زندگی کردن در زمان حال لذت ببرد.
برای درک بهتر این موضوع به این مثال توجه کنید. فرض کنید در مسیری در حال راه رفتن هستید و غرق در افکار خودتان می‌باشید. آشنایی از کنار شما رد می‌شود و شما را صدا می‌زند؛ اما صدای او را نمی‌شنوید. این دقیقا همان اتفاقی است که برای انسان‌های غرق در گذشته و یا آینده اتفاق می‌افتد و آن‌ها به دلیل اینکه درگیر احساسات دیگری هستند؛ از زمان حال غافلند. تکنیک‌های ذهن آگاهی توانایی برقراری ارتباط با حال را به افراد می‌دهد.
6.خود به عنوان یک زمینه
از دیگر فرآیندهای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، در نظر گرفتن خود به عنوان زمینه می‌باشد. طی این فرآیند درمانگر تلاش دارد تا شخص متوجه شود که افکار، احساسات، تجربیات در زندگی بخشی از ما هستند و خود ما نیستند. ذات انسان‌ها فراتر از این‌ها می‌باشد و در نظر گرفتن انسان به عنوان یک زمینه، سبب به وجود آمدن معنای متعالی از خود خواهد شد.
تاثیرات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
کسانی که به دلیل برخورداری از احساسات ناخوشایند در زندگی از روش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد استفاده می‌کنند، یاد می‌گیرند که احساسات منفی و درونی خود را انکار نکنند. هر کدام از احساسات منفی مرتبط با شرایط خاصی در دوره‌ای از زندگی است که باید پذیرفته شود و مانع از ادامه دادن به زندگی نگردد.
کسی که به چنین آگاهی دست پیدا می‌کند، می‌تواند شرایط و مشکلات خود را در زندگی بپذیرد و با ایجاد اهدافی در مسیر ارزش‌هایش، متعهدانه تغییراتی را در رفتار خود ایجاد کند.
درمان پذیرش و تعهد چه زمان هایی مورد استفاده قرار می گیرد؟
بر اساس مطالعات و تجربیاتی که درمانگران و روانشناسان در این زمینه ارائه کرده‌اند، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در درمان موارد زیر موثر است:
- استرس‌های محیط کاری
- اضطراب امتحان
- اختلال اضطراب اجتماعی
- افسردگی
- اختلال وسواس فکری
- سایکوزها
برای دریافت مشاوره در زمینه برونگرایی می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
سوالات متداول
این روش از روان درمانی‌های کوتاه مدت محسوب می‌شود که مناسب کسانی است که به دنبال روش‌های کوتاه مدت و عمیق جهت بهبود شرایط زندگی خود هستند.
