ناتوانی در کنترل هیجانات
ناتوانی در کنترل هیجانات ممکن است برای هر شخصی اتفاق بیافتد. موضوع قابل ملاحظه در این مورد این است که برخی از افراد توانایی کنترل‌‌هیجانات خود را در سخت‌ترین شرایط زندگی‌شان نیز دارند و می‌توانند به خود مسلط باشند تا بهترین تصمیم گیری را بکنند. یادگیری مهارت‌های زندگی می‌تواند در کنترل هیجانات تاثیر زیادی داشته باشد؛ چراکه اگر توجه داشته باشید هر چه سن افراد در زندگی بیشتر می‌شود و اصطلاحا پخته می‌شوند، راحت‌تر از دیگر افراد می‌توانند در زمان شادی و یا غم، بر هیجانات خود مسلط باشند. البته این موضوع شامل تمامی افراد نمی‌شود و برخی حتی با برخورداری از سن بالا نیز نمی‌توانند هیجانات خود را کنترل کنند. در ادامه قصد داریم به دلایل ناتوانی در کنترل هیجانات و راهکارهایی برای به دست آوردن این مهارت بپردازیم.
ناتوانی در کنترل هیجانات
هیجان در محدوده سالم برای هر فردی لازم و ضروری است. اما در این میان برخی دیگر از افراد نمی‌توانند به هیجانات خود پاسخ مناسبی بدهند در اغلب موارد به صورت نامناسب، افراطی و البته مخرب نسبت به رویدادهای زندگی خود واکنش نشان می‌دهند.
از جمله هیجاناتی که هر انسانی تجربه می‌کند، احساس خشم، غم، اضطراب و ترس می‌باشد. ممکن است هر فردی با قرار گرفتن در یک موقعیت خاص قادر به کنترل این دسته از هیجانات خود نباشد.
عدم توانایی در کنترل هیجانات دلایل متعددی دارد؛ گاهی دلیل عدم توانایی در کنترل هیجان‌ها می‌تواند به دلیل مشکلات جسمانی باشد. به این معنی که زمانی که فرد از نظر گرسنگی، خستگی، بی‌خوابی و … تحت فشار قرار می‌گیرد؛ آستانه تحمل پایین‌تری دارد و ممکن است نتواند به درستی تصمیم‌گیری کند که البته امری طبیعی نیز می‌باشد.
گاهی نیز ناتوانی در کنترل هیجانات به دلیل عدم برخورداری از مهارت‌های زندگی شامل تفکر عقلانی، مدیریت استرس و اضطراب، رهایی از ترس و … است. شاید با این توضیحات برخی از افراد به اشتباه برداشت کنند که معنی توانایی در کنترل هیجانات این است که فرد هیچ‌گاه عصبانی و یا خشمگین نشود و یا احساس ناراحتی نداشته باشد. در حالی که توانایی کنترل هیجانات به معنای سرکوب احساسات نیست و فرد باید در بروز هر نوع هیجانی تلاش کند تا با رفع علت‌های محیطی و روانی، مشکل خود را حل کند.
هیجان چیست؟
هر انسانی قادر است با استفاده از درک، حافظه، تفکر و استدلال به شناختی از محیط اطراف و پیرامون خود برسد و با توجه به این شناخت در موقعیت‌های مختلف زندگی تصمیم‌گیری کند.
در تمامی این موقعیت‌ها احساساتی در درون انسان نیز به وجود می‌آید که سبب می‌شود فرد نسبت به این رویدادها احساس خوشایند و یا ناخوشایند داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است فرد در مواجهه با یک رویداد همچون از دست دادن عزیزان احساس غم را تجربه کند و یا در مقابل مورد تشویق و تحسین قرار گرفتن احساس شادی داشته باشد. به تمامی این احساسات هیجان گفته می‌شود.
اگر بخواهیم ریزبینانه‌تر در مورد هیجان نظر دهیم، هیجان به خودی خود و به تنهایی مضر نیست و حتی عاملی برای بقای انسان است. برای درک بهتر این موضوع در نظر داشته باشید اگر انسان عصبانی نشود نمی‌تواند از حق خود دفاع کند. بنابراین اینطور می‌توان نتیجه گرفت که هر انسانی نیاز دارد هیجان را به طور سالم تجربه کند.
کدام هیجانات نیاز به کنترل دارند؟
شاید این سوال برای بسیاری از افراد ایجاد شود که کدام دسته از هیجانات نیاز به کنترل دارند. به عنوان مثال اگر شما در یک جمع خانوادگی و یا دوستانه هستید که تمامی افراد در حال قهقهه زدن هستند؛ نیازی نیست شما هیجانات خود را کنترل کنید و می‌توانید برای بهتر شدن حال‌تان با دیگران لبخند بزنید و شادی خود را بروز دهید.
حال موقعیت دیگری را تصور کنید که شما پشت فرمان هستید و رانندگی شخص دیگری شما را عصبانی می‌کند، ممکن است عصبانیت و واکنش نامناسب شما را آرام کند؛ ولی واقعیت این است که شما در این لحظه باید بتوانید بر هیجانات خود کنترل داشته باشید. سعی کنید برای تخلیه هیجان‌تان از روش‌های دیگری همچون صحبت کردن و … استفاده کنید.
تاثیر هیجانی شدن در مشکلات بر روی زندگی
اگر فردی در مشکلات و رویدادهای زندگی نتواند بر هیجانات خود کنترل داشته باشد، قادر به تصمیم‌گیری درست و حل مساله نیز نخواهد بود.
شاید ضرب المثل “ترس برادر مرگ است” را بسیار شنیده باشید ولی آیا به منشاء آن تا به حال فکر کرده اید. در واقع فردی که نتواند بر هیجانات ترس خود غلبه کند، نمی‌تواند تصمیم‌گیری درستی داشته باشد و قادر به انجام کاری نخواهد بود.
بنابراین سعی کنید اگر در شرایطی قرار گرفتید و نیازمند روش‌هایی برای کنترل هیجان خود بودید، به جای بروز هیجانات ناسالم، شرایط و افکارتان را تغییر دهید تا واکنش شما نیز تغییر پیدا کند.
نشانه های ناتوانی در کنترل هیجانات
ممکن است کنترل هیجانات برای برخی از افراد به صورت یک عادت انجام شود و تمرکز زیادی بر روی آن نداشته باشند. اما برخی دیگر نیز در کنترل هیجانات خود ناتوان هستند و نمی‌توانند در شرایط خاص بر احساسات خود مسلط باشند. در ادامه به نشانه‌های ناتوانی در کنترل هیجانات اشاره کرده‌ایم :
- ناتوان و پریشان شدن در توصیف و کنترل هیجانات خود
- احساس تحت فشار بودن به خاطر احساسات منفی
- عدم درک این شیوه از تجربه هیجانات
- مصرف الکل و یا سیگار برای کاهش احساسات منفی
عواملی ناتوانی در کنترل هیجانات
ناتوانی در کنترل هیجانات وابسته به عوامل بسیاری است. یکی از مهم‌ترین عوامل ناتوانی در کنترل هیجانات سن می‌باشد. به همین دلیل است که کودکان در برابر هر رویداد ناراحت کننده‌ای گریه می‌کنند و بیش از سایر افراد در کنترل احساسات خود مشکل دارند.
هر چه سن افراد بالاتر برود با یادگیری مهارت‌های زندگی و همینطور کسب آگاهی نسبت به هیجانات‌شان، می‌توانند کنترل بیشتری بر روی احساسات خود داشته باشند. برخی از مواردی که سبب ناتوانی در کنترل هیجانات در کودکان می‌شود، به شرح موارد زیر است :
- اختلالات سازگاری
- نقص توجه و بیش فعالی
- اوتیسم
- نافرمانی مقابله‌ای
در صورتی که احساس می‌کنید، فرزندتان قادر به کنترل و تنظیم احساسات خود نیست، می‌توانید برای بررسی‌های بیشتر با مشاور کودک و نوجوان مشورت کنید.
سایر شرایط موثر در عدم ناتوانی در کنترل هیجانات
مواردی که در قسمت فوق به آن اشاره کردیم، با ایجاد مشکل در رشد تنظیم هیجانی کودکان، سبب ناتوانی آن‌ها در کنترل هیجانات‌شان می‌شود. البته ممکن است این مشکلات ادامه‌دار شده و حتی تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. برخی از دلایلی که موجب عدم کنترل هیجانات در بزرگسالان می‌گردد، موارد زیر می‌باشد :
- سندروم آسپرگر
- اختلال خلقی دو قطبی
- دلیریوم
- دیابت و یا افت قند خون
- افسردگی پس از زایمان
- اختلال استرس پس از سانحه
- انواع روان پریشی از جمله اسکیزوفرنیا
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- سوء سابقه مصرف الکل و مواد مخدر
در صورتی که یک فرد بزرگسال در کنترل هیجان‌ها و احساسات خود ناتوان باشد و در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های شدیدی از خود نشان دهد؛ باید برای بررسی‌های بیشتر به متخصص مراجعه کند. در صورتی که متخصص وجود موارد فوق را تایید کند، شروع دوره درمان ضرورت دارد.
چه زمانی مراجعه به متخصص ضرورت دارد؟
اشاره کوتاهی کردیم که عدم توانایی در کنترل هیجانات در بزرگسالان نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر توسط متخصص دارد. در صورتی که در شرایط مختلف و در مواجه با رویدادهای زندگی هر کدام از موارد زیر را تجربه کردید، بهتر است برای پیش گرفتن روش درمانی به یک روانشناس مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره فردی کلیک کنید.
- افکار بی‌ارزش بودن دنیا و نبودن انگیزه‌ای برای ادامه زندگی
- داشتن افکار آسیب‌زدن به خود و یا خودکشی
- توهم شنیدن صدا و یا دیدن چیزهایی که برای دیگران قابل رویت و شنیدن نیست.
- کاهش میزان هوشیاری در زمان ناتوانی در کنترل هیجانات
راهکارهای مقابله با ناتوانی در کنترل هیجان
هیجانات با استفاده از برخی روش‌ها و راهکارهای ساده قابل کنترل هستند. در ادامه به برخی از روش‌هایی که در کنترل هیجانات و احساسات تاثیرگذار است، اشاره کرده‌ایم:
1. کنترل شرایط
اگر در کنترل هیجانات خود در شرایط سخت ناتوان هستید، حتما می‌دانید با قرار گرفتن در کدام موقعیت‌ها احساس ضعف دارید. بنابراین سعی کنید موقعیت‌هایی را که سبب می‌گردد شما کنترلی بر روی هیجان‌های خود نداشته باشید را شناسایی کنید و تلاش کنید در آن موقعیت قرار نگیرید.
به عنوان مثال اگر با به پایان رسیدن زمان و تمام نکردن کارهایتان دچار هیجانات استرس و یا حتی خشم می‌شوید؛ باید به گونه‌ای برنامه ریزی کنید تا با انجام به موقع کارهایتان در چنین موقعیتی قرار نگیرید.
2. خودآگاهی
رویدادهای مختلف در زندگی تمامی افراد اتفاق می‌افتد و برای آن‌ها احساساتی شامل غم و اندوه و یا شادی را در پی دارد. هر فردی نیاز دارد که هیجان‌ها و احساسات خود را در این رویدادها بروز دهد. در واقع آنچه که اهمیت دارد تخلیه درست هیجانات می‌باشد.
بنابراین توصیه می‌شود برای به دست آوردن توانایی در کنترل هیجان و احساسات خود، سعی کنید به کمک یک روانشناس با تجربه به مهارت خودآگاهی و خودشناسی برسید. این مهارت به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید چگونه باید احساسات خودتان را کنترل نمایید.
3. کنترل هیجان فوری
در برخی مواقع که هیجانات به صورت آنی و یک دفعه‌ای بروز پیدا می‌کنند، فرد باید توانایی کنترل هیجان خود را در لحظه داشته باشد. برای این کار می‌توانید واکنش خود را تغییر دهید تا هیجان شما فروکش کند. به عنوان مثال چند نفس عمیق بکشید و یا سعی کنید حواس خود را به موضوعی دیگر پرت کنید.
در صورتی که به دلایل مختلف در کنترل هیجانات خود ناتوان هستید، پیشنهاد ما به شما این است که حتما از یک روانشناس کمک بگیرید تا با راهکارهای عملی کنترل احساسات آشنا شوید. مشاوران و روانشناسان مرکز مشاوره ذهن نو آماده یاری شما عزیزان در این زمینه می‌باشند.
برای دریافت مشاوره در زمینه ناتوانی در کنترل هیجانات می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.
